اهمیت ذکر خدا(۳)

ترمذی، باب: [إِنَّ لِلَّهِ مَلَائِکَهً سَیَّاحِینَ فِی الأَرْضِ]

۳- «عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ أَوْ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ رضی الله عنهماقَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم: إِنَّ لِلَّهِ مَلَائِکَهً سَیَّاحِینَ فِی الأَرْضِ، فُضُلًا عَنْ کُتَّابِ النَّاسِ، فَإِذَا وَجَدُوا أَقْوَامًا یَذْکُرُونَ اللَّهَ، تَنَادَوْا: هَلُمُّوا إِلَى بُغْیَتِکُمْ، فَیَجِیئُونَ فَیَحُفُّونَ بِهِمْ إِلَى سَمَاءِ الدُّنْیَا، فَیَقُولُ اللَّهُ: عَلَى أَیَّ شَیْءٍ تَرَکْتُمْ عِبَادِی یَصْنَعُونَ؟ فَیَقُولُونَ: تَرَکْنَاهُمْ یَحْمَدُونَکَ وَیُمَجِّدُونَکَ وَیَذْکُرُونَکَ، قَالَ: فَیَقُولُ: فَهَلْ رَأَوْنِی؟ فَیَقُولُونَ: لَا، قَالَ: فَکَیْفَ لَوْ رَأَوْنِی؟ قَالَ: فَیَقُولُونَ: لَوْ رَأَوْکَ لَکَانُوا أَشَدَّ لَکَ تَحْمِیدًا، وَأَشَدَّ تَمْجِیدًا، وَأَشَدَّ لَکَ ذِکْرًا، قَالَ: فَیَقُولُ: وَأَیُّ شَیْءٍ یَطْلُبُونَ؟ قَالَ: فَیَقُولُونَ: یَطْلُبُونَ الجَنَّهَ، قَالَ: فَیَقُولُ: وَهَلْ رَأَوْهَا؟ قَالَ: فَیَقُولُونَ: لَا، قَالَ: فَیَقُولُ: فَکَیْفَ لَوْ رَأَوْهَا؟ قَالَ: فَیَقُولُونَ: لَوْ رَأَوْهَا لَکَانُوا أَشَدَّ لَهَا طَلَبًا، وَأَشَدَّ عَلَیْهَا حِرْصًا، قَالَ: فَیَقُولُ: مِنْ أَیِّ شَیْءٍ یَتَعَوَّذُونَ؟ قَالُوا: یَتَعَوَّذُونَ مِنَ النَّارِ، قَالَ: فَیَقُولُ: وَهَلْ رَأَوْهَا؟ فَیَقُولُونَ: لَا، فَیَقُولُ: فَکَیْفَ لَوْ رَأَوْهَا؟ فَیَقُولُونَ: لَوْ رَأَوْهَا کَانُوا مِنْهَا هَرَبًا، وَأَشَدَّ مِنْهَا خَوْفًا، وَأَشَدَّ مِنْهَا تَعَوُّذًا، قَالَ: فَیَقُولُ: فَإِنِّی أُشْهِدُکُمْ أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ، فَیَقُولُونَ: إِنَّ فِیهِمْ فُلَانًا الخَطَّاءَ لَمْ یُرِدْهُمْ، إِنَّمَا جَاءَهُمْ لِحَاجَهٍ، فَیَقُولُ: هُمُ القَوْمُ لَا یَشْقَى لَهُمْ جَلِیسٌ».

3. «از ابوهریره و ابوسعید خدری رضی الله عنهما روایت شده است که گفتند: پیامبرصلی الله علیه و سلم فرمودند: خداوند علاوه بر فرشتگانی که نامه‌ی اعمال انسان را می‌نویسند، فرشته‌هایی دارد که در زمین سیر می‌کنند، پس هرگاه گروه‌هایی را بیابند که خداوند را یاد می‌کنند، یکدیگر را صدا می‌زنند [و می‌گویند:] بیایید به سوی آنچه که می‌خواهید و به دنبال آن هستید، پس [همه] می‌آیند و اطراف آن جمع را تا آسمان دنیا می‌گیرند. [پس از آن، فرشتگان به آسمان می‌روند]، خداوند [خطاب به آن‌ها] می‌فرماید: در چه حالتی بندگانم را ترک کردید، چه می‌کردند؟ می‌گویند: آن‌ها را در حالی ترک کردیم که تو را می‌ستودند و ذکر می‌کردند و به بزرگی یادت می‌کردند، خداوند می‌فرماید: آیا مرا دیده‌اند؟ می‌گویند: خیر، خداوند می‌فرماید: اگر مرا می‌دیدند چه [حالتی داشتند]؟ فرشتگان می‌گویند: اگر تو را می‌دیدند بیشتر از این، تو را تسبیح و سپاس و ستایش می‌کردند و بیشتر از این تو را یاد می‌نمودند، خداوند می‌فرماید: چه چیزی می‌خواهند؟ فرشتگان می‌گویند: بهشت را می‌خواهند، خداوند می‌فرماید: آیا آن را دیده‌اند؟ می‌گویند: خیر، خداوند می‌فرماید: اگر آن را ببینند، [حال‌شان] چگونه خواهد بود؟ فرشتگان می‌گویند: اگر آن را می‌دیدند، بیشتر از این آن را طلب می‌کردند و حرص‌شان بر آن بیشتر از این بود، خداوند می‌فرماید: از چه چیزی پناه می‌خواهند؟ فرشتگان می‌گویند: از آتش [جهنم] پناه می‌خواستند، خداوند می‌فرماید: آیا آن را دیده‌اند؟ می‌گویند: خیر، خداوند می‌فرماید: اگر آن را ببینند [حال‌شان] چگونه خواهد بود؟ فرشتگان می‌گویند: اگر آن را می‌دیدند، بیشتر از این، از آن فرار می‌کردند و بیشتر از این از آن می‌ترسیدند و بیشتر از این از آن [به تو] پناه می‌بردند، پیامبرصلی الله علیه و سلم فرمودند: خداوند می‌فرماید: پس، من شما را شاهد می‌گیرم که آن‌ها را بخشیده‌ام، پس می‌گویند: در میان آن‌ها فلان بنده‌ی بسیار عاصی و گناهکار وجود دارد که جزو آن‌ها نیست، او برای نیاز دیگری آمده است، خداوند می‌فرماید: آن‌ها باهم هستند و هم‌نشینان متضرر نمی‌شود».

ترمذی می‌گوید: این حدیث، حسن صحیح است^([۱]).

[۱]– در مورد این اصطلاح که از این به بعد در بیشتر احادیثی که امام ترمذی رحمه الله روایت کرده است، به آن برخورد می‌کنیم، باید گفت: قبل از امام ترمذی درجه‌ی احادیث در میان محدثان عبارت بودند از: صحیح و ضعیف، اما امام ترمذی اصطلاح دیگری به نام «حسن» به دو اصطلاح قبلی افزودند و آن عبارت بود از احادیثی که در سندش یک راوی عادل اما دارای ضبط کم (قدرتش در حفظ احادیث کم باشد) وجود داشته باشد، برخلاف صحیح که راوی علاوه بر عادل‌بودن از قدرت ضبط بالایی برخوردار است.

      امام ترمذی بعداً اصطلاحات دیگری در «جامع» خود برای برخی از احادیث به کار برد، برخی از این اصطلاحات عبارتند از: «حسن صحیح» و «حسن صحیح غریب» و «حسن غریب»؛ اصطلاح اول یعنی این که این حدیث از یک طریق (طبق یک سند) شرایط حسن ر دارد و طبق سند دیگر شرایط صحیح را دارد، پس درجه‌ی چنین حدیثی از حدیث صحیح پایین‌تر و از حدیث حسن بالاتر است. اصطلاح دوم یعنی این که چنین حدیثی از طریقی (طبق یک سند) غریب است (حدیث غریب به حدیثی گفته می‌شود که در یکی از طبقات سند آن حدیث، تنها یک نفر آن را روایت کرده باشد) و طبق سند دیگر، صحیح و طبق سند دیگر، حسن است، پس بهتر است چنین حدیثی را حسن صحیح غریب بدانیم تا درجه‌ی حدیث بهتر روشن شود و اصطلاح سوم نیز به این معنی است که این حدیث طبق یک سند حسن و طبق سند دیگر غریب می‌باشد – مترجم.