اهل سنت و جماعت معتقدند که می‌شود عذاب و ثواب در یک شخص، با هم جمع شود. لیکن همزمان با این باور، عذاب و ثواب را برای شخص معینی، واجب نمی‌دانند مگر با دلیل خاص:

لفظ «لعنت» برای وعید به کار می‌رود و عموماً به عنوان حکم، کاربرد دارد. اما گاهی این وعید از شخص معینی، به دلیلِ توبه‌، یا حسناتی که باعث محوِ گناهان شده و یا به دلیل مصیبت‌هایی که کفاره‌ی خطاها گشته یا بنا بر شفاعت یا به سبب زیان‌هایی که عقوبت را از گناهکار مرتفع می‌کند، برداشته می‌شود. این حکم در مورد کسی است که گناهش اثبات شده است.. لذا هرگز برای شخص معینی شهادت بهشتی بودن داده نمی‌شود؛ مگر با دلیل خاص. همچنین برای کسی حکم جهنمی بودن هم داده نمی‌شود، مگر با دلیل خاص. نمی‌توان به مجرد ظن و گمان آنان را در قاعده‌ی عام داخل نمود. چون گاهاً در هر دو عموم داخل شده و مستحق پاداش و عذاب می‌گردد)^[۱].

-(اهل سنت و جماعت و پیروانش، اتفاق نظر دارند که دو صفتِ عذاب و ثواب در حقّ بسیاری از مردم موجود و محفوظ است؛ از رسول الله  صلی الله علیه وسلم در این مورد به تواتر روایت آمده است. نیز اهل سنت نمی‌گوید: کسانی که مرتکب گناه کبیره می‌شوند، حتماً عذاب می‌شوند. و هیچ مسلمانی را با ارتکاب یک بار گناه کبیره جهنمی نمی‌دانند. بلکه گویند می‌شود که الله  جل جلاله بدون عذاب، مرتکب گناه کبیره را وارد بهشت کند. یا به دلیل حسناتی که خود او انجام داده و باعث پاک شدن گناهاش شده باشد، یا به خاطر حسناتِ دیگران ممکن است مورد بخشش قرار گیرد. و نیز ممکن است به دلیل مصیبت‌هایی که بر سرش آمده و گناهانش را محو کرده است و یا بنا بر دعایی که خود و یا دیگران برایش انجام داده‌اند، یا به دلایل زیاد دیگری مورد عفو قرار گیرد)^[۲].

-(ما نمی‌گوییم که فلان شخص قطعاً جهنمی است؛ چرا که نمی‌دانیم. زیرا جهت اثبات وعید و مجازات برای شخصی معین، باید تمام شروط، موجود، و مانعی هم در آنجا نداشته باشد. و ما از وجود یا عدم شروط و موانع در آن شخص اطلاع نداریم، لیکن فایده‌ی بیانِ وعید این است که چنین گناهی، عذاب و مجازات را در پی دارد. و تأثیر سبب، بسته به وجود شرایط و نبودِ موانع است)^[۳].

 

[۱]– همان: ج۳ ص ۶۶ – ۶۸، ص ۲۸۲.

[۲]– همان: ج ۱۲ ص ۴۸۰.

[۳]– همان: ج ۱۲ ص ۴۸۴.