انواع توسل

توسل کردن در اسلام بطور کلی ممنوع نشده است، زیرا انواع توسل داریم: توسل جایز و مستحب و توسل ممنوع و حرام

بنابراین توسل همیشه حرام و ممنوع نیست، اما برای آشنایی با انواع توسل ممنوع به فتوای (۳۷۴۹) مراجعه کنید.

همانطور که گفته شد برخی از انواع توسلها جایز و حتی مستحب هستند، که عبارتند از:

۱- توسل به یکی از اسماء و یا صفات الهی. (مثلا گفت: خداوند به حق اینکه تو رازق هستی، پس مرا روزی حلال برسان و یا: خداوندا به حق اینکه تو غفور هستی، مرا مورد غفران خود قرار بفرما و ..)

۲- توسل به اعمال صالح خود (مثلا کسی دو رکعت نماز می خواند و بعد چنین توسل می کند: بار خدایا، من این نماز را برای رضای تو و فقط برای تو اقامه کردم، پس بخاطر این نمازی که خالصانه تقدیم کردم گناهانم را محو بفرما و ..)

۳- توسل به دعای فرد صالح زنده (مثلا نزد شخص صالحی که زنده است می رویم و از او می خواهیم که هر وقت دعا کرد ما را نیز دعا کند و سپس ما نیز چون علم داریم که آن فرد صالح برایمان دعا می کند ، مستقیما از خداوند می خواهیم: بار خدایا، به خاطر دعای فلانی در حق من، حسابم را در سرای قیامت آسان بفرما و ..)

این سه مورد تنها توسلهای جایزی هستند که شرع آنها را ممنوع نکرده است. برای ذکر دلایل آنها به فتوای (۴۸۵۳) مراجعه کنید.

پس همانطور که گفته شد، یکی از انواع توسل، توسل جستن به اسماء و صفات الهی است. پس ضروری است تا اسماء و صفات الهی را بشناسیم تا بتوانیم با توسل به آن اسماء و صفات توسل کنیم. خداوند متعال می فرماید: « وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَی فَادْعُوهُ بِهَا» (اعراف ۱۸۰)

یعنی: و برای خدا، نامهای نیک است؛ خدا را به آن (نامها) بخوانید.

از طرفی بر طبق قاعده، از هر اسمی، صفتی مشتق می گشود.

علامه عبدالرحمن سعدی رحمه الله در تفسیر این آیه می آورد: ” پس هر کدام از نام های خدا بر تمام صفاتی که از آن مشتق می شود دلالت می نماید، و تمام معنی آن را در بر می گیرد. مانند «علیم» که بیانگر آن است او علمی دارد که همه چیز را فرا گرفته، و احاطه کرده است. پس، هیچ چیزی حتی به اندازه ذره ای در زمین و آسمان از دایره علم او بیرون نیست. و مانند « رحیم» که بیانگر آن است خداوند دارای رحمتی عظیم است که هر چیزی را در بر می گیرد . و یا مانند « قدیر» که دلالت می نماید او قدرتی فراگیر دارد که هیچ چیزی نمی  تواند او را ناتوان کند. و یکی از محاسن و زیبایی نام هایش این است که او جز به واسطه نام هایش خوانده نمی شود. بنابراین فرمود:« فَادْعُوهُ بِهَا» او را با آن ها بخوانید. و این شامل دعای عبادت و دعای خواستن است. پس هر خواسته ای باید با نامی از نام های خداوند که مناسب آن خواسته است طلب شود. مثلا دعا کننده می گوید: بار خدایا! مرا بیامرز، و بر من رحم فرما، همانا تو آمرزنده و مهربان هستی، و توبه مرا بپذیر، ای توبه پذیرنده، و مرا روزی بده، ای روزی دهنده، و بر من مهربانی کن ای مهربان و امثال آن.”

برای آشنایی با اسماء و صفات الهی به فتوای (۵۳۹۰) مراجعه کنید.

اما قرآن همان کلام الله است و کلام صفت خداوند تبارک و تعالی می باشد، بنابراین جایز است تا به قرآن یا کلام الله یا یکی از سوره های قرآن یا آیه ای از آن توسل نمود و گفت: خداوند به حق کلامت مرا هدایت بفرما و …

پس چون قرآن کلام خداست و کلام صفت الله تعالی می باشد، جایز است تا به آن توسل نمود و از اینرو دعاهایی که در سوال ذکر شده اند جایز هستند و منعی ندارند.

هیئت دائمی افتا در مورد توسل به قرآن می گویند:

“جایز است که به قرآن توسل جست، زیرا قرآن لفظا و معنا کلام الله است، و کلام خداوند متعال یکی از صفاتش است، بنابراین توسل به آن (قرآن) در حقیقت توسل به خداوند با یکی از صفاتش است، و این امر منافی با توحید نیست و راه و وسیله ای برای افتادن در شرک نمی باشد.”. (مجموع فتاوی اللجنه الدائمه بالسعودیه – المجلد الحادی عشر(العقیده).

دلایلی که دلالت بر این دارد که خداوند دارای صفت کلام است:

خداوند متعال در قرآن می فرماید:

«وکلم الله موسی تکلیما» «و خداوند با موسی سخن گفت» ‏ (نساء ۱۶۴‏).

«منهم من کلم الله » «از آنان کسانی بود بودند که خداوند با آن ها سخن گفت» ‏ (بقره ۲۵۳‏).

«ولما جاء موسی لمیقاتنا وکلَّمه ربه» «و چون موسی به میعادگاه ما آمد و پروردگارش با او سخن گفت» ‏ (اعراف ۱۴۳‏).

«وناداهما ربهما ألم أنهکما عن تلکما الشجره» «و پروردگارشان آن ها را ندا داد که مگر شما را از این درخت منع نکردم» ‏ (اعراف ۲۲‏).

«وإن أحد من المشرکین استجارک فأجره حتی یسمع کلام الله»«و اگر یکی از مشرکان از تو پناه خواست پناهش ده تا کلام خدا را بشنود» ‏ (توبه ۶‏).

«وقد کان فریق منهم یسمعون کلام الله ثم یحرفونه من بعد ما عقلوه وهم یعلمون»«و به تحقیق گروهی از آنان سخنان خدا را می شنیدند سپس بعد از این که آن را فهمیدند تحریف می کر