انداد به چه معناست(۱)

ابن عباس در تفسیر این آیه می‌گوید: «انداد، به معنای شرک است که از جای پای مورچه روی چیز صاف سیاهی در تاریکی شب، پنهان‌تر است. انداد این است که بگویی: به خدا و جان تو قسم ای فلانی. یا به خدا و به جان خودم قسم ای فلانی. یا بگویی: اگر این سگ نبود، دزدان می‌آمدند. و اگر مرغابی در خانه نبود، دزدان می‌آمدند. یا کسی به رفیقش بگوید: هر چه خدا بخواهد و تو بخواهی. یا کسی بگوید: اگر خدا و فلانی نبود. همه‌ی اینها شرک قایل شدن برای الله است». [روایت ابن ابی حاتم].

از عمر بن خطاب روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: «هرکس به غیر خدا سوگند یاد کند، کفر یا شرک ورزیده است». ترمذی این حدیث را روایت کرده و آن را حسن دانسته و حاکم آن را صحیح دانسته است.

ابن مسعود گوید: «اگر به دروغ به خدا قسم بخورم، برایم دوست داشتنی‌تر از آن است که به غیر خدا قسم راست بخورم».

از حذیفه رضی الله عنهاز پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت است که آن حضرت صلی الله علیه و سلم فرمودند: «نگویید: هر چه خدا بخواهد و فلانی بخواهد، بلکه بگویید: هر چه خدا بخواهد وسپس فلانی بخواهد». ابوداود با سندی صحیح این حدیث را روایت کرده است.  

از ابراهیم نخعی روایت است که می‌گوید: «مکروه و ناپسند است که کسی بگوید: به خدا و به تو پناه می‌برم و جایز است بگوید: به خدا و سپس به تو پناه می‌برم. ابراهیم نخعی افزود: و جایز است بگوید: اگر خدا و سپس فلانی نبود. و نگویید: اگر خدا و فلانی نبود».

در این باب چند قضیه وجود دارد:

اول – تفسیر آیه‌ی وارده در سوره‌ی بقره راجع به انداد.

دوم – صحابهش آیه‌ی نازله درباره‌ی شرک اکبر را تفسیر می‌کردند که شامل شرک اصغر هم می‌شود.

سوم – سوگند به غیر خدا شرک است.

چهارم – اگر کسی به غیر خدا سوگند راست بخورد، از سوگند دروغ و ناحق، بدتر و خطرناک‌تر است.

پنجم – تفاوت میان «واو» و «ثم» در لفظ.