اعتدال و عوامل خروج از آن (۱)

بحث اعتدال یکی از مباحث مهمی است که هر انسان مسلمان باید به آن توجه داشته باشد. هیچ انسان عاقلی منکر اعتدال نیست و آن را رد نمی کند و هر آنچه که سبب تخریب و ضرر در جامعه می شود افراط و تفریط است و معمولا کسانی که کمبود و فقر علمی دارند دچار افراط و تفریط می شوند.
افراط و تفریط در هیچ کاری خوب نیست حتی در عبادات. آری در مسایل عبادی هم باید اعتدال را رعایت کرد و زیادروی نکرد.
در حدیثی آمده است که گروهی از مسلمانان به خانه ازواج رسول الله آمدند و از آن ها در مورد عبادت رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم سوال کردند. وقتی که ازواج (رضی الله عنهن) از عبادات پیامبرخبردادند آن ها گفتند: ما کجا و عبادت پیامبر کجا! در حالی که خداوند پیامبرش را مورد مغفرت قرار داده است. یکی از آن ها گفت: من برای همیشه شب ها را نماز می خوانم و دیگری گفت: من همه روزها را روزه می گیرم و دیگری گفت: من از زنان دوری می کنم و هرگز ازدواج نمی کنم.
رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم آمد و فرمود: «أنتم الذین قلتم کذا وکذا؟ أما والله إنی اخشاکم لله واتقاکم له، لکنی أصوم وأفطر واصلی وارقد وأتزوج النساء، فمن رغب عن سنتی فلیس منی»: «شما بودید که چنین و چنان گفتید؟ اما به خدا قسم من بیشتر از شما از الله می ترسم و بیشتر از شما تقوا را رعایت می کنم اما با این وجود بعضی از روزها را روزه می گیرم و برخی از روزها را روزه نمی گیرم، و بخشی از شب را نماز می خوانم و بخشی دیگر را می خوابم و با زنان ازدواج می کنم، بنابراین هر کس از سنت من کناره بگیرد از من نیست». (متفق علیه)
نمازشب خواندن و روزه گرفتن کاری بسیار خوب است و عبادت است و به آنها توصیه شده است اما رسول الله با این وجود از زیاده روی در عبادت نهی کرد و به آن چند نفر گفت به سنت من که همان اعتدال و میانه روی است عمل کنید و در عبادت هم زیاده روی نکنید.
پس در هیچ اموری حتی در مسایل عبادی هم افراط و تفریط پسندیده نیست، بلکه حد میانه و اعتدال را باید رعایت کرد.
اگر به عالم طبیعت و آفرینش نگاه کنیم می بینیم که خداوند متعال هم در نظام آفرینش اعتدال داشته است. به عنوان مثال:
الله متعال در فصل های سال مختلف سال یک حالتی را قرار داده است به طوری که زمستان را آنقدر سرد و یخبندان قرار نداده است که امکان زندگی نباشد وبعد از گذشت سه ماه که زمین به تعبیری مرده بود، زنده می شود و در بهار و تابستان خداوند گرمای آن را زیاد نکرده است که امکان زندگی نباشد.
یا اگر در آفرینش انسان تدبر کنیم، می بینیم که وقتی جنین بعد از نه ماه زندگی در شکم مادر به دنیا که می آید، سیستم بدن آن سالم است و انگشتان، سر، پا، قلب، معده، چشم، گوش، زبان و… هریک سرجای خود قرار دارند و هریک به وظیفه ی خودشان عمل می کنند. الله متعال در این خلقت اعتدال را رعایت کرده است یعنی نه افراط داشته نه تفریط به طوری که گوش از سر بزرگ تر نیست یا رشد موها اندازه ی مشخصی دارد و… .
بنابراین اعتدال در تمام امور پسندیده و لازم است و اگر فردی از مسیر اعتدال خارج شود و به افراط و تفریط گرفتار شود در حقیقت دچار گمراهی و شکست خواهد شد.
🏼نویسنده: امید خزاعی