اسلام و قلب

امام شهید حسن البنّا

ترجمه : استاد مصطفی اربابی

چیزی که می خواهم درباره ی آن صحبت بکنم ، ناحیه ی دل است که جنبه ی روحی محض دارد . دل دارای نگرش ، و آمادگیها و عوامل و صورتها و مفاهیمی است که بر اساس آنها عنوان ربانی یا شیطانی بر آن اطلاق می‌گردد .

دین آمده است که دلها را متوجه مفاهیم ارزشمند و والا قرار دهد . این مفاهیم چیست ؟

قلب مؤمن حساس ، با شعور و کشٌاف است ، که اگر از قساوت دور باشد ، حقایق امور را به عیان مشاهده می‌کند .

آنگونه که خداوند مهربان در سوره ی – انفال:۲-۵ – می فرمای : (( مؤمنان تنها کسانی هستند که هر وقت نام خدا برده می‌شود ، دلهایشان هراسان می‌گردد ، و هنگامی که آیات او بر آنان خوانده می‌شود بر ایمان‌شان می‌افزاید و بر پروردگار خود توکل می‌کنند . آنان کسانی هستند که نماز را چنانچه باید می‌خوانند ، و از آنچه بدیشان عطاء کرده‌ایم می‌بخشند . آنان واقعاً مؤمن هستند ، و دارای درجات عالی ، مغفرت الهی ، و روزی پاک و فراوان در پیشگاه خدای خود می‌باشند .))

و در سوره ی – الحج : ۳۴ – می فرماید : (( مژده بده مخلصان متواضع را ، آنان کسانی هستند که چون نام خدا برده می‌شود ، دلهایشان به هراس می‌افتد و در برابر مصایبی که گریبانگیرشان می‌گردد شکیبایی پیش می‌گیرند ، و نماز را چنانچه باید می‌خوانند و از اموالی که بدیشان عطا کرده‌ایم صرف می‌کنند . ))

پس قلب مومن دارای حیات و حساسیت و شعور است و از غفلت و قساوت و غش بدور است . دل مؤمن همواره دارای شعوری است که صاحبش را در مقابل گناه و معصیت بازخواست می‌کند .

بنابراین حساسیت از لوازم قلب هر مؤمنی است .

چنانچه خدای رحمان فرموده – الحج : ۳۴ – : (( آنان کسانی هستند که چون نام خدا برده می‌شود ، دلهایشان به هراس می‌افتد .))

اما دلهای غیر مومن ، گرفتار قساوت است :

و خداوند در سوره ی الزمر : ۲۲ آنان را اینگونه توصیف می کند : (( وای بر کسانی که دلهای سنگینی دارند و یاد خدا به آنها راه نمی‌یابد ، آنان واقعاً به گمراهی و سرگشتگی آشکاری دچارند .))

پس قلب مومن که با خواست اسلام هماهنگی دارد ، همواره ارتباط با خدای علی و کبیر را احساس می‌کند و همواره به یاد خداست به طوریکه یک چشم بر هم زدن از خدا غافل نمی‌شود :

(فلو خطرت لی فی سواک اراده علی خاطری یوما حکمت بردتی)

– اگر روزی تمایل به غیر تو در من خطور کند آن روز می‌توانی حکم به ارتدادم کنی .-

بدینسان است که دل مؤمن همواره در پرتو مراقبت خدای تعالی به سوی کمال بالا می‌رود ، زیرا که معتقد است : خدا می‌شنود و می‌بیند و بر اسرار او در سختی و خوشحالی آگاه است و خدا آنچه انجام می‌دهد ، و هر جنبشی و حرکتی در پیشگاه او ثبت و ضبط است . بنابراین دل مؤمن همواره به یاد خدا است .

همنگونه که خداوند در قرآن می فرماید : (( آیا گمان می‌برند که ما اسرار پنهان و سخنان در گوشی آنان را نمی‌شنویم ؟ آری فرشتگان مأمور ما در کنارشان حاضر و بر اعمال‌شان ناظرند ، و (همه کردار و گفتارشان را) می‌نویسند و ثبت و ضبط می‌کنند .)) الزخرف ۸۰ (( ما انسان را آفریده‌ایم ، و میدانیم که به خاطرش چه میگذرد ، و چه اندیشه‌ای در سر دارد و ما از شاهرگ گردن به او نزدیکتریم . )) ق:۱۶

زندگی مومن در دنیا چنین است ، بطوریکه قلبش حساس است که به سبب این حساسیت مرتکب شر نمی‌شود ، و اعمال خیر را ترک نمی‌کند ، با همه اینها او در ورای این زندگی با خدایش ارتباط دارد .

این چیزی است که اسلام در قلب مومن بنا کرده است .

علائم شعور قلبی که دل را استقامت می‌بخشد چهار چیز است :

۱- احساس دقیق

۲- شعور و احساس مسئولیت

۳- ترس از خدا

۴- آزادی از عوامل شر

اگر شما حساس باشی ، بدان که ایمانت در حد حساسیت شما است زیرا شخص حساس هرگاه بسوی شر برود ، خود را ملامت میکند ، و آنگاه خود را می‌آزماید : که آیا حضور دل او بیشتر بوده یا غفلتش ؟ شخص مومن میداند که خداوند در خانه ، و در راه ، و کارگاه ، و در مزرعه ناظر بر او است . بنابراین ایمان شما در حد شعور شما است .

آیا در هنگام گناه آخرت را بیاد می‌آوری ؟ و میدانی که چه گناهی کرده‌ای ؟ باید بدانی که ایمانت بستگی به حدود آگاهی و بینش و بیداری شما دارد. وانگهی آیا از شر پرهیز میکنی ؟ از وسوسه‌های شیطانی دوری می‌کنی ؟ ایمانت با حدود پرهیزگاری تو سنجیده می‌شود .

برادران : واجب است که در این موارد همواره آماده ی عمل باشید ، تا که مومن صادق شوید . این بود آنچه دوست داشتم که برای شما در این شب بیان کنم .

درود و سلام بر سرور ما حضرت محمد و بر خاندان و یارانش باد .

امام شهید حسن البنّا

منبع : نگرشهایی در اسلام

ترجمه : استاد مصطفی اربابی