اسلام؛ دین فطرت

فطرت در لغت به معنای خِلقت و آفریدن است.[۱] ابن منظور wمی­گوید: «وفَطَرَ اللهُ الخلقَ یفطرهم؛ یعنی الله متعال مخلوقات را آفرید و به وجود آورد. فطرت به معنای شروع­نمودن و اختراع است».[۲] همچنین می­آورد: «فطرت یعنی این‌که الله تعالی مخلوقات را به گونه­ای آفرید که نسبت به او شناخت دارند، وقد فَطره یَفطُرُه فَطراً؛ یعنی وی را آفرید».[۳]

این معنای لغوی واژۀ «فطرت» بود.

امّا در اصطلاح: بنا بر قول راجح، فطرت همان اسلام است، چنانکه شیخ الإسلام ابن تیمیّه و شاگردش ابن القیّم رحمهما الله بر این باور بودند.[۴]

از این رو، فطرت یکی از بزرگ­ترین عوامل دینداری است و ادلّۀ شرعی بیانگر این مطلب هستند که ذات انسان بر اقرار به خالق و عبادت برای او آفریده شده است.

ابن قیّم می­گوید: «از عکرمه، مجاهد، حسن، ابراهیم، ضحّاک و قتاده دربارۀ آیۀ: ﴿فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا ۚ لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ﴾ [الروم: ۳۰]؛ «فطرت الهی است که [الله] مردم را بر آن آفریده است، دگرگونی در آفرینش الله نیست.» نقل شده که گفتند مراد از ﴿فِطْرَتَ اللَّهِ﴾، دین اسلام است و در توضیح ﴿لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ﴾ می­گفتند که یعنی دین الهی غیر قابل تغییر است».^[۵]

بنابراین هر مخلوقی بر ایمان به خالقش آفریده شده و بر این‌که الله متعال پروردگار هر چیز و آفریدگارش است، بدون این‌که قبلاً در این باره فکر کرده یا آموزش دیده باشد، و تنها کسی از مقتضای این فطرت برمی‌گردد که مانعی بر دلش خطور کند.[۶]

[۱]– لسان العرب، ابن منظور، ج ۵، ص ۵۶٫

[۲]– همان.

[۳]– همان.

[۴]– شفاء العلیل، ابن قیّم، صص ۵۷۲-۵۷۵؛ درء تعارض العقل والنّقل، شیخ الإسلام ابن تیمیّه، ج ۸، ص ۳۷۱٫

[۵]– شفاء العلیل، صص ۵۷۲-۵۷۳؛ درء تعارض العقل والنّقل، ج ۸، ص ۳۷۶٫

[۶]– نک: رسائل فی العقیده، شیخ محمّد بن عثیمین، ص ۱۱؛ دراسات فی الأدیان الیهودیّه والنّصرانیّه، سعود الخلف، ص ۲۷٫