اذکار صبح و شام (۳)

عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم إِذَا أَصْبَحَ قَالَ: «اللَّهُمَّ بِکَ أَصْبَحْنَا، وَبِکَ أَمْسَیْنَا، وَبِکَ نَحْیَا، وَبِکَ نَمُوتُ، وَإِلَیْکَ النُّشُورُ»، وَإِذَا أَمْسَى قَالَ: «اللَّهُمَّ بِکَ أَمْسَیْنَا، وَبِکَ أَصْبَحْنَا، وَبِکَ نَحْیَا، وَبِکَ نَمُوتُ، وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ».^[۱]

ابوهریره رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم صبحگاهان چنین می‌فرمود: «یا الله! به فرمان تو صبح کردیم و به دستور تو شام کردیم و به فرمان تو زنده می‌شویم و می‌میریم و زنده شدن به سوی توست» و شامگاهان می‌فرمود: «پروردگارا، به فرمان تو شام و صبح کردیم و به دستور تو زنده می‌شویم و می‌میریم و بازگشت به سوی توست».

عَنْ ابْنِ عُمَرَ رضی الله عنهما قَالَ: لَمْ یَکُنْ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَدَعُ هَؤُلَاءِ الدَّعَوَاتِ حِینَ یُمْسِی، وَحِینَ یُصْبِحُ: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْعَفْوَ وَالْعَافِیَهَ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ، اللَّهُمَّ أَسْأَلُکَ الْعَفْوَ وَالْعَافِیَهَ فِی دِینِی وَدُنْیَایَ وَأَهْلِی وَمَالِی، اللَّهُمَّ اسْتُرْ عَوْرَاتِی، وَآمِنْ رَوْعَاتِی، وَاحْفَظْنِی مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ، وَمِنْ خَلْفِی، وَعَنْ یَمِینِی، وَعَنْ شِمَالِی، وَمِنْ فَوْقِی، وَأَعُوذُ بِکَ أَنْ أُغْتَالَ مِنْ تَحْتِی».^[۲]

ابن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم صبح و شام این دعاها را ترک نمی‌کرد: «یا الله! عفو و عافیت دنیا و آخرت را از تو می‌خواهم. یا الله! عفو و عافیت دین و دنیا و خانواده و مالم را از تو می‌خواهم. یا الله! عیوبم را بپوشان، و ترسم را به ایمنی تبدیل کن. یا الله! مرا از جلو و پشت و راست و چپ و بالا محافظت کن و از اینکه -از پایین- به بلایی ناگهانی مبتلا شوم به تو پناه می‌برم».

عَنْ أَبِی عَیَّاشٍ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «مَنْ قَالَ إِذَا أَصْبَحَ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ، کَانَ لَهُ عِدْلَ رَقَبَهٍ مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِیلَ، وَکُتِبَ لَهُ عَشْرُ حَسَنَاتٍ، وَحُطَّ عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئَاتٍ، وَرُفِعَ لَهُ عَشْرُ دَرَجَاتٍ، وَکَانَ فِی حِرْزٍ مِنَ الشَّیْطَانِ حَتَّى یُمْسِیَ، وَإِنْ قَالَهَا إِذَا أَمْسَى کَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ حَتَّى یُصْبِحَ».^[۳]

ابوعیاش رضی الله عنه روایت کرده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «هرکسی صبحگاه بگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»: «هیچ معبود راستینی جز اللهِ یکتا و بی‌شریک وجود ندارد؛ فرمان‌روایی و حمد و ستایش ویژه اوست و بر هر چیزی تواناست»، برایش پاداش آزاد کردن یک برده از فرزندان اسماعیل و ده نیکی نوشته می‌شود و ده بدی و گناه از او پاک می‌شود و ده درجه بالا برده می‌شود و آن روز تا شب از شیطان در امان می‌ماند. و اگر شبانگاه این دعا را بخواند، همان پاداش‌ها تا صبح به او داده می‌شود».

عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ رضی الله عنه قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَقُولُ: «مَا مِنْ عَبْدٍ یَقُولُ فِی صَبَاحِ کُلِّ یَوْمٍ، وَمَسَاءِ کُلِّ لَیْلَهٍ: بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لَا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَیْءٌ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی السَّمَاءِ، وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ، ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، فَیَضُرَّهُ شَیْءٌ».^[۴]

عثمان بن عفان رضی الله عنه می‌گوید: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: «هر فردی که صبح و شام این دعا را سه مرتبه بخواند: «بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لَا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَیْءٌ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی السَّمَاءِ، وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»: «به نام الله که با اسم -و برکت نام- او هیچ چیز نه در آسمان و نه در زمین خسارت نمی‌بیند و او شنوا و داناست» هیچ چیزی به او ضرر نمی‌رساند».

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبْزَى رضی الله عنه عَنْ النَّبِیَّ صلی الله علیه وسلم أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ، وَإِذَا أَمْسَى: «أَصْبَحْنَا عَلَى فِطْرَهِ الْإِسْلَامِ، وَعَلَى کَلِمَهِ الْإِخْلَاصِ، وَعَلَى دِینِ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ صلی الله علیه وسلم وَعَلَى مِلَّهِ أَبِینَا إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا مُسْلِمًا، وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ».^[۵]

عبدالله بن اَبزَی رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم صبح و شام چنین می‌فرمود: «با پای‌بندی به دین اسلام که دین فطرت است، و به کلمه‌ی اخلاص (توحید) و به دین پیامبرمان محمد صلی الله علیه وسلم و به دین جدمان ابراهیم که مسلمان و بر حق بود و از مشرکین نبود، صبح کردیم».

[۱]– صحیح؛ بخاری در الادب المفرد حدیث شماره ۱۲۳۴ و ابوداود حدیث شماره ۵۰۶۸

[۲]– صحیح؛ ابوداود حدیث شماره ۵۰۷۴ و ابن ماجه حدیث شماره ۳۸۷۱ با لفظ ابن ماجه

[۳]– صحیح؛ ابوداود حدیث شماره ۵۰۷۷ و ابن ماجه حدیث شماره ۳۸۶۷ با لفظ ابوداود

[۴]– صحیح؛ ترمذی حدیث شماره ۳۳۸۸ و ابن ماجه حدیث شماره ۳۸۶۹ با لفظ ابن ماجه

[۵]– صحیح؛ مسند احمد حدیث شماره ۱۵۴۳۴ و دارمی حدیث شماره ۲۵۸۸ با لفظ احمد. صحیح الجامع آلبانی: ۴۶۷۴