احکام قصر و جمع نماز (۳)

قصر کردن نماز مسافر چه گونه است ؟ مسافر کیست؟

اثبات و ادله ی قصر و جمع نماز از قرآن و سنت نبوی و اقوال علما

الحمدلله

سفر جمع سافر و مسافرون جمع مسافر است و سفر و مسافرون دارای یک معنا هستند

و سفر یعنی خارج شدن انسان از بناها و سازه‌های اقامتگاهش به قصد مکانی آنقدر دور که قصر کردن نماز آنجا درست باشد.

(معجم لغه الفقهاء، دکتر محمد رواس، ص (۲۱۹).)

انواع سفر:

سفر حرام :

سفری است که شخص برای انجام کاری که خدا یا رسولش صلی الله علیه وسلم آن را حرام کرده‌اند، سفر می‌کند،

مثل : کسی که برای تجارت مشروب، کارهای حرام و راهزنی سفر می‌کند، یا سفر کردن زن بدون همراه بودن محرم با او.

( المغنی، ابن قدامه مقدسی (۳/۱۱۵) و الشرح الممتع، ابن عثیمین (رح) (۴/۴۹۲).)

سفر واجب :

مثل : سفر برای انجام فریضه حج یا عمره واجب یا جهاد واجب.

سفر مستحب :

مثل : سفر برای عمره غیر واجب یا حج سنت یا جهاد سنت.

سفر مباح :

مثل : سفر برای تجارت چیزهای مباح و کلیه کارهای مباح.

سفر مکروه :

مثل : سفر کردن انسان بدون همراه داشتن رفیق در سفر، مگر آنکه ناچار باشد

(المغنی، ابن قدامه مقدسی (۳/۱۱۴-۱۱۷) و الشرح الممتع، ابن عثیمین (رح) (۴/۴۹۱-۴۹۲).).

چون پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده :

«اگر مردم در مورد تنهایی، آنچه را من می‌دانم بدانند، هیچ سواری در شب تنها نخواهد رفت».

صحیح بخاری (۲۹۹۸).

این تمام انواع سفرهایی بود که علما آن را بیان کرده‌اند، پس برای انسان مسلمان واجب است که به سفر حرام نرود و شایسته است که از سفر مکروه نیز دست بکشند، و تمام سفرهایش را در سفر واجب، مستحب و مباح خلاصه کند.

امام ابوحنیفه، شیخ الإسلام ابن تیمیه و بسیاری از علما گفته‌اند که قصر نمازها حتی در سفر حرام نیز درست است.

شیخ الإسلام ابن تیمیه می‌فرماید:

(و دلایل در این باره قول کسی را تأیید می‌کنند که می‌گوید، قصر نمازها و شکستن روزه مربوط به مطلق سفر است و اختصاص به سفری خاص ندارد، بلکه شامل تمام حالات سفر است، و این سخن صحیح و درستی است، چون در قرآن و سنت نیز مطلق سفر بیان شده است).

مجموع الفتاوی (۲۴/۱۰۹).

قصر کردن یعنی کوتاه نمودن،و قصر نماز یعنی اینکه نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت خواند و قصر نمودن برای نماز صبح و مغرب جایز نیست.

قرآن، سنت و اجماع علما بر قصر کردن نماز در سفر دلالت دارند:

قرآن :

خداوند می‌فرماید :

« وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِی الأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاَهِ ».

(نساء / ۱۰۱)

یعنی:«اگر در زمین سفر کردید گناهی بر شما نیست اگر نمازهایتان را کوتاه کنید ».

از یعلی‌بن امیه روایت است که می‌گوید، به عمر‌بن خطاب رضی الله عنه گفتم : خداوند می‌فرماید : (گناهی بر شما نیست اگر نمازهایتان را کوتاه کنید در حالی که از کافران می‌ترسید که به شما دست‌درازی کنند) ولی اکنون که مردم در امنیت به سر می‌برند باز نمازهایشان را کوتاه کنند.

امام عمر رضی الله عنه فرمود :

از آنچه که تو درباره آن تعجب کردی، من هم تعجب می‌کردم از پیامبرصلی الله علیه وسلم در مورد این مسئله سؤال کردم، فرمودند : (این صدقه‌ای است که خداوند به وسیله آن بر شما نیکی کرده، پس صدقه خدا را قبول کنید).

مسلم (۶۸۶).

سنت :

اخبار در مورد اینکه رسول خدا صلی الله علیه وسلم در سفرهایش حج، عمره یا جهاد، نمازش را قصر می‌کرده، به شهرت فراوان رسیده است.

عبدالله‌بن عمررضی الله عنه می‌گوید :

(در تمام مدتی که با رسول خداصلی الله علیه وسلم بودم، هیچگاه در سفر از دو رکعت نماز بیشتر نمی‌خواند، و ابوبکر و عمر و عثمان رضی الله عنهم نیز چنین بودند).

(متفق علیه، بخاری (۱۱۰۲)، مسلم (۶۸۹).

از عایشه رضی الله عنها روایت است که فرمود :

(خداوند ابتدا نمازهای واجب را چه در سفر و چه در غیر سفر به صورت دو رکعتی فرض نمود سپس تعداد رکعات نمازهای واجب در غیر سفر افزایش یافتند ولی در سفر به حالت دو رکعتی باقی ماندند).

و باز در روایتی که بخاری از ام‌المؤمنین عایشه روایت کرده است، آمده :

(نماز در اول دو رکعت فرض شد، سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم به مدینه هجرت کرد، و نماز چهار رکعت فرض شد، و نماز مسافر به حالت اولیه‌اش باقی ماند).

متفق علیه، بخاری (۳۵۰-۱۰۹۰-۳۹۳۵)،