آیا ضوابطی وجود دارد که برای جمعِ میان اصالت و معاصر بودن و محقق کردنِ روش سلفی و برخورد به روش سلفی در عصر حاضر، آن را مراعات کرد؟

  آری بدون شک برای پایبندی به اصالتِ دعوت با استفاده و بکارگیری وسایل معاصر، بر اساسِ روش سلف صالح در تبلیغ دعوت و روبرو شدن با واقعیتی که در آن زندگی می کنیم، دارای ضوابظ و قوانینی است که باید مراعاتش نمود. مهمترین آن ها عبارتند از:

۱-            پایبندی به اصول شریعت به صورت تامّ و تمام، تمسّک به سنت رسول صلی الله علیه و سلم و سنت خلفای راشدین و محکم چسبیدن به آن، از مواردی است که در هیچ شرایطی از آن کوتاه نخواهیم آمد.

  در حدیثِ مرفوع[۱] خوانده ایم: « فَعَلَیْکُمْ بِسُنَّتِی وَسُنَّهِ الْخُلَفَاءِ الْمَهْدِیِّینَ الرَّاشِدِینَ، تَمَسَّکوا بهَا عَضُّوا عَلَیْهَا بِالنَّوَاجِذِ »: (بر شماست سنت من و خلفای راشدینِ هدایت یافته ی من. بدان پایبند باشید و بسیار محکم به آن چنگ زنید) [۲] .

۲-            دوری به تمام معنا و برحذر داشتن از بدعت های عقیدتی، عبادی، در گفتار و رفتار. در حدیث مرفوعِ متفق علیه [۳] آمده است: «مَن أَحدَثَ فی أَمرِنا هذا مَا لَیسَ فِیهِ فَهُوَ ردٌّ»: (هر کس در این امر(دین) ما نوآوری کند که در آن نباشد، کارش مردود است). هم چنین در روایت مرفوعی دیگر ارشاد شده است: «وشرَّ الأمورِ مُحدثاتُها وکلَّ بدعهٍ ضلاله»: (بدترین کارها نوآوری هایِ دینی است و هر بدعت گمراهی است) [۴] .

۳-            امور ثابتی که نباید تغییر و تحول پیدا کند را، از آن چه قابلِ تغییر و دگرگونی است، تشخیص دادن. اصل در عقیده و برنامه یِ دعوت، ثبات و مستمر بودن است. اما اسلوب و وسایل، متناسب با ادوات و وسایلِ عصر، قابل تغییر و تحول هستند.

۴-            در برنامه، اسلوب و وسایل باید موافقت با شرع را مراعات نمود. و از قاعده ی ((هدف وسیله را توجیه می کند))، پرهیز کرد. بر مسلمان واجب است از ادوات و وسایلی که با شرع مخالف است بپرهیزد. هر چند هم گمان کند که این وسایل خیر را به ارمغان می آورند. چنان که بر اوست به واجبات شرعی عامل باشد، گر چه پندارد ترک آن واجب شرّ را دفع می کند. چرا که زاییده ی شرّ جز شرّ نیست.

۵-            میانه روی در امور؛ آن هم با دوری از غلوّ و زیاده روی، دوری از کوتاهی و تساهل. در حدیث مرفوع آمده است که رسول الله صلی الله علیه و سلم تا سه بار فرمودند: «هَلَکَ المتَنََطِّعون»: (سختگیرها و متشددین هلاک شدند) [۵] . متنطِّعون به کسانی گویند که در غیرِ جای شدت، سختگیر و متشدّد باشند.

  در حدیث مرفوعِ دیگری چنین آمده است: «یا أیها الناسُ إیاَّکُم والغُلُوُّ فِی الدِّینِ، فإنما أهلَکَ مَن قَبلَکُمُ الغُلُوُّ فی الدّین»: (ای مردم از علو و زیاده روی در دین بپرهیزید که امت های قبل از شما را غلو دینی شان هلاک کرد) [۶] .

  حدیث مرفوع دیگری چنین می گوید: «إِنَّ الدِّینَ یُسْرٌ، وَلَنْ یُشَادَّ الدِّینَ أَحَدٌ إِلا غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا، وَقَارِبُوا، وَأَبْشِرُوا »: (دین واقعاً آسان است. کسی در دین سختگیری نمی کند مگر این که (دین) بر او غالب می آید(یعنی او در مقابلِ آسان گیری دینی شکست خواهد خورد) [۷] . منظورِ حدیث این نیست که عبادات و احکام دین را به حد کمال انجام ندهیم، بلکه هدف، جلوگیری از افراط و تشدّدی است که منجر به خستگی و ملالت و منجر به ترک افضل گردد.

۶-            در مسایل جدید و رخداد های معاصر باید به علمای متخصص و مورد اطمینان رجوع کرد و احکام را از آنان فرا گرفت. البته باید به این مهم هم توجه داشت که عبادات توقیفی هستند و اصل در معاملات اباحت و اجازه است. ولی باید با نصوص شرعی در تعارض نبوده و با ضوابط کلی دین موافق باشد.

 

[۱] . حدیثی که سندش به رسول صلی الله علیه و سلم منتهی می­شود را، حدیث مرفوع نامیده­ اند. مترجم.

[۲] . احمد، ابوداود و ترمذی. شیخ آلبانی : هم آن را صحیح دانسته است.

[۳] . حدیثی که در مسلم و بخاری آمده است و راوی آن یک صحابه باشد را، متفق علیه خوانده­اند. مترجم.

[۴] . مسلم.

[۵] . مسلم.

[۶] . احمد، نسائی، ابن ماجه، شیخ آلبانی : آن را صحیح دانسته است.

[۷] . بخاری و نسائی.