وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
آیا الله تعالی به جز ۹۹ اسم اسماء دیگری دارد؟
الحمدلله،
یکی از قواعدی که در مورد اسماء و صفات الهی گفته می شود، قاعده ی زیر است:
«اسماء الله غیر محصورند و عددی معین ندارند»
چون رسول خداصلی الله علیه وسلم در حدیث مشهوری فرموده است:
(اسالک بکل اسم هو لک سمیت به نفسک او انزلته فی کتابک او علمته احدا من خلقک او استاثرت به فی علم الغیب عندک)
«خداوندا! تو را به هر اسمی می‌خوانم که خود را بدان نام نهاده‌ای یا در کتابت نازل فرموده‌ای یا به یکی از بندگان خود یاد داده ای، یا در علم غیب برای خود اختصاص داده‌ای».( رواه احمد (۱/۳۹۱،) صحیح)
و معلوم است نام هایی را که در علم غیب به خود اختصاص داده است هیچ‌کس نتواند آنرا حصر و شمارش کند و بدان احاطه نماید.
و اما فرموده رسول الله صلی الله علیه وسلم که فرموده است:
(ان لله تسعه و تسعین اسما مائه الا واحداً من احصاها دخل الجنه) بخاری کتاب الدعوات (۶۴۱۰).
«همانا خداوند نود و نه اسم دارد، هرکس آنها را بشمارد داخل جنت شود.
دلالت بر حصر اسماء در این تعداد ندارد، زیرا اگر مراد از آن حصر اسماء بود، می‌فرمود:
(ان اسماء الله تسعه و تسعون اسما من احصاها دخل الجنه)
«همانا اسماء خدا نود و نه هستند هرکس آنها را برشمارد داخل بهشت شود».
یا عبارتی دیگر از این قبیل:
بلکه معنی حدیث این است: این تعداد از اسماء‌الله از آن‌چنان شأن و منزلتی برخوردارند که هرکس آنها را برشمارد داخل بهشت می‌شود. بنابراین جمله: «من احصاها دخل الجنه» مکمل جمله ماقبل است و مستقل نیست. مانند این است بگوئید: من صد درهم به نزد خود گذاشته‌ام تا به عنوان صدقه انفاق نمایم، این جمله مانع آن نیست مبالغی دیگر هم برای مصارف غیرصدقه به نزد خود داشته باشید.
و تعیین این اسماء از جانب رسول خدا صلی الله علیه وسلم به ثبوت نرسیده و حدیث روایت شده پیرامون تعیین آنها ضعیف است.( اشاره به حدیثی است که ترمذی در (۳۵۰۷) و ابن حبان در (۲۳۸۴) و غیره روایت کرده‌اند.)
ابن تیمیه در فتاوی ص (۳۸۲) ج (۶) از مجموع ابن قاسم گوید: به اتفاق حدیث‌شناسان تعیین اسماء الله از کلام رسول خداص ثابت نیست، و در عبارتی قبل از آن گوید: ولید آن را از زبان بعضی از شیوخ شامی خود نقل کرده است چنان‌چه در بعضی از روایتهای حدیثش این مطلب توضیح داده شده است. و ابن حجر در فتح الباری ج ۱۱، ص ۲۱۵ گوید: به نزد شیخین (بخاری و مسلم) علت ضعف حدیث روایت نمودن ولید به تنهایی نیست بلکه اختلاف در آن و اضطراب، تدلیس و احتمال ادراج را نیز می‌توان از علل ضعف آن برشمرد.
و چون تعیین اسماء الله از رسول خداص به ثبوت نرسیده است، سلف در این مورد اختلاف دارند و چندگونه روایت از آنها وجود دارد، و آن‌چه برای من در کتاب و سنت رسول گرامیص روشن شده نود و نه اسم است.
اسماء الله موجود در کتاب عبارتند از: ۱- الله: معبود مطلق، ۲- الاحد: یگانه، ۳- الاعلی: والا در ذات و صفات، ۴- الاکرم: نیکوکار، ۵- الإله: معبود به حق، ۶- الاول: اول بلا ابتدا، ۷- الآخر: آخر بلا انتها، ۸- الظاهر: بلندمرتبه و غالب، ۹- الباطن: نهان و ناپیدا، ۱۰- الباری: آفریدگار، ۱۱- البر: خیر و نیکوکار، ۱۲- البصیر: بینا، ۱۳- التواب: بسیار توبه‌پذیر، ۱۴- الجبار: بسیار قادر و عظیم، غلبه‌کننده، ۱۵- الحافظ: نگهدار، ۱۶- الحسیب: مراقب و حسابرس، ۱۷- الحفیظ: بسیار نگهدار، ۱۸- الحفی: مهربان، ۱۹- الحق: حق، ۲۰- المبین: آشکار، ۲۱- الحکیم: با حکمت، ۲۲- الحلیم: بردبار،۲۳- الحمید: ستایش شده،۲۴- الحی: زنده، ۲۵- القیوم: (پاینده) بی نیاز، ۲۶- الخبیر: آگاه، ۲۷- الخالق: آفریننده، ۲۸- الخلاق: بسیار آفریننده، ۲۹- الرئوف: بسیار مهربان، ۳۰ – الرحمن: بخشاینده، ۳۱- الرحیم: مهربان، ۳۲- الرزاق: روزی‌دهنده، ۳۳- الرقیب: مراقب، ۳۴- السلام: مبرا از عیب، ۳۵- السمیع: شنونده،۳۶- الشاکر: سپاسگزار، ۳۷- الشکور: بسیار سپاسگزار،۳۸- الشهید: حاضر و گواه، ۳۹- الصمد: کسی که برای رفع همه‌ی نیازها رو به سوی او می‌شود، ۳۰- العالم: دانا، ۴۱- العزیز: شکست‌ناپذیر ، ۴۲- العظیم: بزرگوار، ۴۳- العفو: بسیار باگذشت، ۴۴- العلیم: بسیار دانا، ۴۵- العلی: دارای علو مطلق، ۴۶- الغفار: بسیار آمرزنده، ۴۷- الغفور: آمرزنده، ۴۸- الغنی: دارای غنای مطلق، ۴۹- الفتاح: گشاینده، ۵۰- القادر: توانا، ۵۱- القاهر: غالب و مسلط، ۵۲- القدوس: منزه، ۵۳- القدیر: توانا، ۵۴- القریب: نزدیک، ۵۵- القوی: نیرومند، ۵۶- القهار: بسیار غلبه‌کننده، ۵۷- الکبیر: بزرگ، ۵۸- الکریم: صاحب کرم، ۵۹- اللطیف: باریک بین آگاه، ۶۰- المؤمن: ایمنى بخش، ۶۱- المتعال: بزرگوار و والا، ۶۲- المتکبر: برتر از آن که بر کسی ستم کند، ۶۳- المتین: استوار، ۶۴- المجیب: اجابت‌کننده، ۶۵- المجید: صاحب مجد و بزرگواری، ۶۶- المحیط: احاطه‌کننده بر همه هستی، ۶۷- المصور: صورتگر، ۶۸- المتقدر: توانا و قدرتمند، ۶۹- المقیت: روزی‌دهنده، ۷۰- الملک: پادشاه، ۷۱- الملیک: پادشاه توانا، ۷۲- المولی: سرور و سرپرست، ۷۳- المهین: مطلع بر نهان و آشکار، ۷۴- النصیر: یار و پشتیبان، ۷۵- الواحد: تنهای بی‌نظیر، ۷۶- الوارث: وارث، ۷۷- الواسع: گشاینده، ۷۸- الودود: بسیار مهربان، ۷۹- الوکیل: حافظ و نگهبان، شاهد، ۸۰- الولی: سرپرست و یاور، ۸۱- الوهاب: بسیار بخشنده.
اسماء الله در سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم عبارتند از: ۸۲- الجمیل: زیبا، ۸۳- الجواد: بسیار بخشنده،۸۴- الحکم: دادگر عادل، ۸۵- الحیی: صاحب حیا، ۸۶- الرب: پروردگار، ۸۷- الرفیق: دارای رفق و مهربانی، ۸۸- السبوح: بی‌نهایت منزه، ۸۹- السید: سرور و آقا، ۹۰- الشافی: شفادهنده، ۹۱- الطیب: پاک، ۹۲- القابض: پس‌گیرنده، ۹۳- الباسط: گستراننده، ۹۴- المقدم: جلوبرنده، ۹۵- المؤخر: تأخیردهنده، ۹۶- المحسن: احسان‌کننده، ۹۷- المعطی: عطاکننده، ۹۸- المنان: دهنده نعمت‌های بزرگ، ۹۹- الوتر: منفرد و تک و تنهای بی‌مانند.
این بود ذکر ۸۱ اسم در قرآن کریم و ۱۸اسم در سنت رسول خدا صلی الله علیه وسلم که آنها را بعد از پیگیری در قرآن وسنت جمع آوری کرده ایم هر چند که در اسم (الحفی) مترددم, زیرا بصورت مقید در کلام خدا به نقل از ابراهیم ؛ آمده است:
« إِنَّهُ کَانَ بِی حَفِیًّا»(مریم / ۴۷)
و همچنین نسبت به «محسن» این تردید وجود دارد، چون ما درباره راویان این حدیث که در طبرانی وارد شده است اطلاعی حاصل نکردیم، ولی شیخ الاسلام آن را از جمله اسماء الله برشمرده است.
و بعضی از اسماء الله به صورت مضاف می‌باشند، مانند؛ (مالک الملک، ذو الجلال و الاکرام).”
اما دیگر اسماء الهی را جز ذات پاک باری تعالی کسی نمی داند، زیرا او به کسی و حتی رسولش صلی الله علیه وسلم نیز خبر نداده است و ما بیشتر از این ۹۹ اسم، هیچ اطلاعی نداریم ولی همانطور که گفته شد، این اسماء محصور به ۹۹ نیستند، بلکه ما بیشتر از ۹۹ اسم از اسماء الهی را نمی شناسیم و بقیه را جز ات پاکش کسی بدان علم ندارد.
توصیه می شود کتاب مفید ” اسماء و صفات خداوند متعال” تالیف علامه ابن عثیمین را مطالعه کنید و همچنین به مقاله ی ” قواعدی در اسمها و صفتهای خداوند تبارک و تعالی” از سایت نیز رجوع فرمایید.
والله اعلم