وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
کتاب و سنت و اجماع سلف امت اطاعت امام را اگر در انجام احکام الهی باشد و به معصیت و گناه امر نکند، واجب دانسته‌اند. اگر به معصیت و گناه امر کند پس در معصیت و نافرمانی خالق از مخلوق اطاعت نمی‌شود. نماز خواندن پشت سرش، حج و جهاد با او و اطاعت نمودن در مواردی که محل اجتهاد است، واجب می‌باشد. و در مواردی که محل اجتهاد است اطاعت از پیروانش (هر مذهب و عالمی) بر او واجب نیست بلکه بر آن‌ها است که در آن موارد از او (امام مسلمانان) اطاعت کنند و رأیشان را به خاطر رأی او ترک کنند زیرا مصلحت جماعت و اتحادشان و دوری از فساد تفرقه و اختلاف در آن است و آن بزرگتر از دستور مصلحت خاص است. همچنین واجب است که او را به وسیله راه‌های مشروع نصیحت کنند و از درگیری و خروج بر علیه او خودداری نمایند.
امام طحاوی: می‌گوید: (ولا نرى الخروج على أئمتنا وولاه أمورنا وإن جاروا، ولا ندعو علیهم، ولا ننزع یدًا من طاعتهم ونرى طاعتهم من طاعه الله عز وجل فریضه، ما لم یأمروا بمعصیه، وندعو لهم بالصلاح والمعافاه) «بر رهبران و سرپرستان امورمان هرچند ستم کنند رأی ما خروج بر آن‌ها نمی‌باشد، و بر علیه آن‌ها دعا نمی‌کنیم و اطاعت و فرمانبری آن‌ها را ترک نمی‌نماییم و اطاعت از آن‌ها مادامی که امر به معصیت و گناه ننمایند، همانند اطاعت از الله تعالی واجب است و بر اصلاح و درستی برای آن‌ها دعا می‌کنیم».
دلیل بر آن از کتاب و سنت بسیار است الله تعالی در کتابش می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ أَطِیعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِیعُواْ ٱلرَّسُولَ وَأُوْلِی ٱلۡأَمۡرِ مِنکُمۡۖ﴾ [النساء: ۵۹]. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید از خدا، رسول و سرپرستان امورتان اطاعت کنید».
و از سنت حدیث ابوهریره رضی الله عنه می‌باشد که پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: «مَنْ أَطَاعَنِی فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ عَصَانِی فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَمَنْ أَطَاعَ أَمِیرِی فَقَدْ أَطَاعَنِی وَمَنْ عَصَى أَمِیرِی فَقَدْ عَصَانِی»[۱] «هرکس مرا اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده و هرکس مرا نافرمانی کند، خدا را نافرمانی کرده است. هرکس از امیر اطاعت کند مرا اطاعت نموده و هرکس از امیر نافرمانی کند مرا نافرمانی کرده است». و از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: «السَّمْعُ وَالطَّاعَهُ عَلَى الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ فِیمَا أَحَبَّ وَکَرِهَ مَا لَمْ یُؤْمَرْ بِمَعْصِیَهٍ فَإِذَا أُمِرَ بِمَعْصِیَهٍ فَلَا سَمْعَ وَلَا طَاعَهَ»[۲] «بر شخص مسلمان اطاعت و فرمانبری در آنچه امیر دوست دارد و ناپسند می‌دارد تا زمانیکه به معصیت امر نکند واجب است پس هنگامی که به گناه امر شد اطاعت و فرمانبری بر او نیست».
سنت نصیحت برای امام را بصورت پنهانی و بدور از تحریک نمودن و آشوب ترویج می‌کند که دلیل بر آن، آنچه است که ابن ابی عاصم و دیگران از عیاض بن غنم رضی الله عنه روایت می‌کنند که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: «مَنْ أَرَادَ أَنْ یَنْصَحَ لذی سلطان فلا یبده علانیه، ولیأخذ بیده فإن سمع منه فذاک، وإلا أدى الذی علیه»[۳] «هرکس خواست حاکمی را نصیحت کند بصورت آشکار اینکار را انجام ندهد و بصورت نهانی اینکار را بکند تا نصیحت را از او بگیرد اگر از او قبول نمود پس مقصود حاصل شده و گرنه آنچه بر او است ادا نموده است».
[۱] صحیح البخاری برقم (۷۱۳۷).
[۲] صحیح البخاری برقم (۷۱۴۴)
[۳] رواه ابن أبی عاصم فی السنه (۲ / ۵۰۷) بسند صحیح