آداب سلام و احوال پرسی (۲)

سلام کردن دارای آدابی است که رعایت آن بر هر مسلمانی لازم است، از جمله:

پایبندی به سلام و درود اسلامی:

سلام تحیت و درود مسلمانان است و شایسته نیست به جای آن از الفاظی دیگره استفاده نماییم، مانند: (صبح بخیر) یا (روز خوش). پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (خلق الله آدم على صورته، طوله ستون ذراعًا، فلما خلقه قال: اذهب فسلم على أولئک نفر من الملائکه جلوس فاستمع ما یحَیونک، فإنها تحیتک وتحیه ذریتک فقال: السلام علیکم. فقالوا: السلام علیکم ورحمه الله) [متفق علیه] یعنی: «خداوند آدم علیه السلام را بر صورتش بیافرید. بلندی او شصت گز بود. وقتی وی را بیافرید، گفت: السلام علیکم. به او گفتند: السلام علیکم ورحمه الله.»

سلام بر همه‌ی مسلمانان:

سلام حق هر مسلمانی بر دیگری است. سلام کردن سنت است و جواب دادن به آن فرض می‌باشد. پیامبر صلى الله علیه وسلم فرموده است: (حق المسلم على المسلم خمس: رد السلام، وعیاده المریض، واتباع الجنائز، وإجابه الدعوه، وتشمیت العاطس) [متفق علیه] یعنی: «حق مسلمان بر مسلمان پنج چیز است: جواب سلام، عیادت مریض، رفتن بدنبال جنازه، قبول کردن دعوت، دعا برای عطسه زننده.»

از رسول الله صلی الله علیه وسلم پرسیدند که کدام اسلام بهتر است؟ فرمود: (تطعم الطعام وتقرأ السلام على من عرفت ومن لم تعرف) [متفق علیه] یعنی: «که طعام بدهی و بر هر کس خواه او را بشناسی و یا نشناسی سلام کنی.»

سلام کردن با صدای بلند:

على المسلم أن یرفع صوته بالسلام، ویتلفظ بکلماته ویشیر بیده إن کان من یسلم علیه بعیدًا عنه، ولا یسمع صوته.

اول سلام کنید:

فرد مسلمان قبل از سخن گفتن به دوستانش سلام می‌کند. کسی که نخست سلام می‌کند نزد خداوند بهتر است. پیامبر خدا صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (… وخیرهما الذی یبدأ بالسلام) [مسلم] یعنی: «و بهتر شان کسی است که به سلام آغاز می‌کند.» و پیامبر صلى الله علیه وسلم فرموده است: (یسلم الصغیر على الکبیر، والمار على القاعد، والقلیل على الکثیر) [بخاری] یعنی: «کوچک تر بر بزرگتر، رهگذر بر نشسته و تعداد کم تر بر عده‌ای بیشتر سلام می‌نمایند.»

جواب سلام:

سلام کردن سنت مؤکده، ولی جواب آن واجب است و دادن جواب سلام هرزمان که به فرد برسد، چه بصورت کتبی و چه بصورت شفاهی و چه آن شخص را ببینیم یا نبینیم، در همان زمان بر او واجب می‌شود. از حضرت عایشه رضی الله عنها نقل است که فرمود: یک روز رسول خدا صلى الله علیه وسلم فرمود: (یا عائشُه، هذا جبریل یقرئُک السلام) یعنی: «ای عایشه! جبرئیل بر تو سلام می‌کند.» حضرت عایشه در حالی که او را نمی‌دید گفت: و علیه السلام و رحمه الله و برکاته. [متفق علیه]

تکرار نمودن سلام:

رسول خدا صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (إذا لقى أحدکم أخاه فلیسلم علیه فإن حالت بینهما شجره أو حائط أو حجر ثم لقیه، فلْیُسلم علیه) [ابوداود] یعنی: «هرگاه یکی از شما برادرش را ملاقات کند، باید بر وی سلام نماید و هرگاه میان شان درختی یا دیواری یا سنگی حائل شد، و باز او را دید، باید بر وی سلام دهد.»

دست دادن در هنگام سلام کردن:

دست دادن سلام را کامل می‌نماید. رسول خدا صلى الله علیه وسلم فرمودند: (ما من مسلمَیْن یلتقیان فیتصافحان إلا غفر لهما قبل أن یفترقا) [ابوداود] یعنی: «دو مسلمان با هم روبرو نمی‌شوند که مصافحه نمایند، مگر قبل از اینکه از هم جدا شوند، گناه شان آمرزیده می‌شود.»

درصورت امکان باید بر او لبخند بزند. پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (تبسمک فی وجه أخیک لک صدقه) [ترمذی] یعنی: «لبخند تو بر برادرت صدقه است.»

سلام کردن به زنان:

مرد مسلمان باید که بر زنان سلام نماید، و اگر زنی تنها بود و او خود را از فتنه در امان ببیند می‌تواند بر او سلام نماید، البته بدون دست دادن، و در غیر اینصورت بهتر است از آن صرف نظر نماید. برای زنان نیز به همین صورت می‌باشد. از اسماء دختر یزید رضی الله عنها نقل است که پیامبر صلى الله علیه وسلم از کنار ما زنان گذر نمود و بر ما سلام نکرد. [ابوداود]

سلام کردن بر کودکان:

شخص سمن تر باید بر کودکان سلام کند تا آنان دوستی و محبت را احساس کنند. از حضرت انس رضی الله عنه روایت است که: همانا پیامبر صلى الله علیه وسلم بر عده‌ای پسرکان می‌گذشت و بر آنان سلام می‌فرمودند. [مسلم]

بعضی جاها نباید سلام کرد:

چنانچه فرد در دستشویی باشد سلام نمی‌نماید. همچنین در هنگام اذان و اقامه و نماز و در حین خطبه‌ی جمعه و موقع غرق دعا و نیایش بودن و زمان گفتن لبیک و تلبیه در حج یا عمره.

سلام نمودن بر یک گروه و جماعت:

فرد مسلم بر یک عده که یکجا می‌باشند سلام نموده و با یک نفر تنها سلام و احوالپرسی نمی‌کند بلکه باید که بر همگی سلام کرده و در این بین می‌تواند با کسی به طور جداگانه نیز سلام و احوالپرسی کند. مثلاً دانش آموز پس از آنکه به همه سلام می‌نماید، آنگاه بطور جداگانه سلام و احوالپرسی ویژه ای با استادش داشته باشد.

سلام کردن در خانه‌ی خالی:

وقتی مسلمان وارد خانه‌ی خالی می‌شود و کسی در آن جا نیست، باز هم سلام کرده و می‌گوید: السلام علینا وعلى عباد الله الصالحین.

سلام هنگام ترک کردن مکانی و برگشتن:

پیامبر صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (إذا انتهى أحدکم إلى مجلس فلیسلم؛ فإن بدا له أن یجلس فلیجلس، ثم إذا قام فلْیسلم؛ فلیست الأولى أحق من الآخره) [احمد و ترمذی و ابو داود] یعنی: «هرگاه یکی از شما به مجلسی برسد، باید سلام کند و هرگاه قصد کند که برخیزد، باید سلام کند، زیرا سلام اولی از دومی سزاوارتر نیست».