آداب دعوت

پسری یهودی بود که به پیامبر صلى الله علیه وسلم خدمت می کرد، روزی آن پسر مریض شد و پیامبر صلى الله علیه و سلم برای عیادت پیش وی رفت.

هنگامی که بر بالای سرش نشست، به او فرمود:ایمان بیاور! پسر نگاهی به پدرش انداخت، پدرش به او گفت: از ابا القاسم اطاعت کن. پسرک به سرعت گفت: أشهد أن لا إله إلا الله، وأن محمدًا رسول الله

 پیامبر صلى الله علیه وسلم به خاطر اسلام آوردن غلام بسیار خوشحال و شاد از آنجا خارج شد، و فرمود: (الحمد لله الذی أنقذه بی من النار) یعنی: « سپاس خدایی را که او را از دوزخ نجات داد.» بخاری

خداوند عزوجل مسلمانان را به دعوت دادن به سوی ایمان و عبادت امر نموده و می فرماید:

ولتکن منکم أمه یدعون إلى الخیر ویأمرون بالمعروف وینهون عن المنکر وأولئک هم المفلحون یعنی: « و باید از میان شما گروهى مردم را به نیکى دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتى بازدارند و آنان همان رستگارانند» [آل عمران: ۱۰۴]

 خداوند متعال برتری دعوت به سوی خویش را اینچنین بیان می نماید:

 ومن أحسن قولاً ممن دعا إلى الله وعمل صالحًا وقال إننی من المسلمین فصلت: ۳۳ یعنی: و کیست‏ خوشگفتارتر از آن کس که به سوى خدا دعوت نماید و کار نیک کند و گوید من [در برابر خدا] از تسلیم‏شده گانم.» پیامبر صلى الله علیه و سلم  نیز می فرماید:

(من دلَّ على خیر فله مثل أجر فاعله) یعنی: « آنکه به کار خیر رهنمایی کند، برای او مانند مزد انجام دهنده ی آن داده می شود.» [مسلم]

دعوت به سوی خداوند دارای آدابی است که مسلمان  باید به آنها آراسته باشد:

اخلاص در نیت: اخلاص راز پیروزی دعوتگر به سوی خداوند است.

 پیامبرصلى الله علیه و سلم فرموده است: (إنما الأعمال بالنیات، وإنما لکل امرئ ما نوى) یعنی: « همانا ثواب اعمال به نیت بستگی دارد و هر کس نتیجه ی نیت خود را درمیابد.» متفق علیه

دعوت با حکمت و موعظه ی نیک:

 فرد مسلمان در هنگام دعوت دیگران از سخنان پاک و نیکو استفاده نموده و از کلام زشت و ناروا دوری می نماید.

 خداوند متعال می فرماید:

ادع إلى سبیل ربک بالحکمه والموعظه الحسنه وجادلهم بالتی هی أحسن نحل: ۱۲۵

یعنی: « با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به [شیوه‏اى] که نیکوتر است مجادله نماى.»

فهم و درک عالی از دین:

 لازم است که داعی به سوی خداوند، نسبت به احکام دینی آگاهی لازم داشته باشد، و اگر برایش امکان داشته باشد مستحب است که به حفظ قرآن کریم بپردازد و همچنین از احادیث پیامبر صلى الله علیه و سلم هر چند که در توان داشت برای استدلال در دعوتش استفاده نماید. خداوند متعال می فرماید: {قل هذه سبیلی أدعو إلى الله على بصیره أنا ومن اتبعنی} [یوسف: ۱۰۸]

 یعنی: « بگو این است راه من که من و هر کس پیروى‏ام کرد با بینایى به سوى خدا دعوت مى‏کنیم.»

سر مشق نیک:

فرد دعوتگر الگو و سرمشق دیگران است، بنابراین باید به عمل نمودن به علمی که دارد اهمیت داده و خود را به آنچه که مردم را به سوی آن دعوت می کند آراسته نماید وگرنه جزو کسانی خواهد بود که خداوند در مورد آنها می فرماید:

 {أتأمرون الناس بالبر وتنسون أنفسکم وأنتم تتلون الکتاب أفلا تعقلون}

 یعنی: « آیا مردم را به نیکى فرمان مى‏دهید و خود را فراموش مى‏کنید با اینکه شما کتاب خدا را مى‏خوانید آیا هیچ نمى ‏اندیشید.» بقره: ۴۴

 مراقب باش تا مانند کسانی نباشی که شاعر در موردشان می گوید:

 یا أیهَــا الرَّجُــُل المعـلِّـمُ غَیـرَه هـَلا لِنَفسـِـکَ کـَانَ ذَا التَّعْلِـــیم

معنی شعر:
«ای آنکه آموزگار علم به دیگرانی
به هوش باش که خود بدان علم سزاوارتری!»

در نتیجه فرد دعوتگر باید دارای اخلاق پاک و شیوه ی نیک باشد.

 مردی نزد بانو عایشه -رضی الله عنها- آمده و از او پرسید: اخلاق پیامبر چگونه بود؟ جواب داد: کان خلقه القرآن. یعنی: «اخلاق او قرآن بود.» مسلم یعنی آن حضرت صلى الله علیه و سلم دارای تمام صفات نیکویی بود که به واسطه ی آیات قرآن کریم و سنت نبوی مردم را به تمسک بدان ها دعوت می نمود. 

 فرد دعوتگر شایسته است که از رانده شدن به سمت گناهانی که باقی مردم بدان گرفتار هستند اجتناب ورزد و از قرار گرفتن در معرض تهمت و شبهه دوری نماید. پیامبر صلى الله علیه و سلم می فرماید:

 فمن اتقى الشبهات فقد استبرأ لدینه وعرضه، ومن وقع فی الشبهات وقع فی الحرام، کالراعی یرعى حول الحمى، یوشک أن یرتع فیه، ألا وإن لکل مَلِک حِمَى، ألا وإن حِمَى الله محارمه یعنی: « … پس آنکه از مشتبهات بپرهیزد برای دین و آبروی خود پاکی جسته است و آنکه به مشتبهات آلوده شود، در حرام افتاده است، مانند شبانی که در اطراف چراگاه ممنوعه می چراند نزدیک است که گوسفندان در آن وارد شود. و آگاه باشید که هر پادشاهی چراگاهی ممنوع  دارد و چراگاه ممنوعه ی خداوند