آداب اعیاد (۲)

از جمله آدابی که در ایام عید رعایت می‌کنیم:

شب زنده داری و ذکر:

شب عید از شب‌های مبارکی است که در ان خیرو پاداش و ثواب اعمال چند برابر می‌شود. درنتیجه مسلمان باید بر ذکر و زنده نگاه داشتن شب و نماز در ان بسیار کوشا باشد تا به رضا و خوشنودی خداوند نایل آید.

غسل گرفتن و استعمال عطر و پوشیدن زیباترین لباس‌ها:

پیامبر خدا صلى الله علیه وسلم موقع خارج شدن برای نماز عید زیباترین لباس‌هایش را می‌پوشید. از حضرت حسن بن علی رضی الله عنهما روایت شده که می‌گوید: رسول الله صلى الله علیه وسلم به ما می‌فرمود تا در روزهای عید بهترین لباسی را که سراغ داشتیم بپوشیم و خود ایشان صلی الله علیه وسلم نیز زیباترین لباس‌هایش را می‌پوشید. [حاکم].

خوردن چیزی قبل از رفتن برای نماز عید فطر:

سنت آن است که قبل از رفتن برای نماز عید فطر چند خرما به عدد فرد خورده و در عید قربان بهتر است خوردن صبحانه را به بعد از بازگشت از نماز عید موکول نماید و آنوقت درصورتی که قربانی کرده است از گوشت قربانی میل کند. از بریده -رضی الله عنه- نقل است که می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم روز عید فطر تا چیزی نمی‌خورد خارج نمی‌شد و روز عید قربان تا نماز عید را نمی‌خواند چیزی میل نمی‌نمود. [ترمذی].

از حضرت انس بن مالک رضی الله عنه روایت شده که پیامبر صلى الله علیه وسلم قبل از خارج شدن بسوی مصلی در روز فطر تعدادی خرما میل می‌فرمود. [ترمذی]

رفتن به مصلی در اول وقت:

روز عید صبح زود از خواب بیدار شده و نماز صبح را خوانده و آنگاه به سمت مصلی راه می‌افتند. یک روز عید پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: {إن أول ما نبدأ به فی یومنا هذا أن نصلی، ثم نرجع فننحر (أی نذبح الأضحیه)} یعنی: «اولین کاری که در این روز انجام می‌دهیم آن است که نماز بخوانیم و آنگه قربانی کنیم.» [بخاری].

نماز در هوای آزاد:

سنت است که نماز عید در مکانی باز و فراخ برگزار گردد مگر آنکه عذری مانند باران و غیره درکار باشد. پیامبر صلى الله علیه وسلم برای برگزاری نماز عید بیرون و به مکانی باز (مصلی) تشریف می‌برد. آن حضرت صلى الله علیه وسلم نماز عید ار مگر یک دفعه که باران می‌بارید در مسجد نگزارده‌اند. ابوهریره -رضی الله عنه- تعریف می‌کند که: در زمان رسول خدا صلی الله علیه وسلم مردم در روز عید با باران مواجه شدند و آن حضرت صلی الله علیه وسلم در مسجد برای آنان نماز را برگزار فرمود. [ابن ماجه].

خروج زنان و کودکان:

مستحب است که زنان و کودکان نیز در روزهای عید برای نماز خارج شده و به مصلی بروند. از ام عطیه‌ی انصاری -رضی الله عنها- روایت می‌شود که گفت: (أُمِرْنا أن نُخْرج العواتق (البنات الأبکار) وذوات الخدور، ویعتزل الحُیضُ المُصَلَّى) یعنی: «دوشیزگان و خانم‌ها به خارج شدن برای نماز عید و زنان حائض به ماندن در خانه امر می‌شدیم.» [بخاری].

به تأخیر انداختن نماز عید فطر و تعجیل نمودن برای برگزاری نماز عید قربان:

برای اینکه قبل از نماز عید فطر زکات به دست فقرا رسیده و به خانواده‌هایشان کمک شود و در نماز عید قربان عجله می‌شود تا مردم بتوانند قربانی‌هایشان را انجام دهند.

پیامبر صلى الله علیه وسلم نماز عید فطر را حدود بیست دقیقه پس از برآمدن آفتاب خوانده و نماز عید قربان را حدوداً ده دقیقه پس از برآمدن آفتاب می‌گزاردند.

اذان و اقامه برای نماز عیدین:

از جابر بن سمره -رضی الله عنه- نقل شده که می‌گوید: «همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز عیدین را نه یک بار و نه دوبار بدون اذان و اقامه برپا نمودیم». [ترمذی].

نبودن هیچ نمازی قبل یا بعد از نماز عید:

قبل یا بعد از نماز عید نماز سنتی وجود ندارد. پیامبر صلی الله علیه وسلم و اصحابش نه قبل و نه پس از آنکه برای نماز عید به مصلی می‌رفتند نمازی نمی‌خوندند. ابن عباس رضی الله عنه می‌گوید: (خرج رسول الله صلى الله علیه وسلم یوم عید، فصلى رکعتین لم یصلِّ قبلهما ولا بعدهما) یعنی: «رسول خدا صلی الله علیه وسلم روز عید خارج شده و دو رکعت نماز می‌گزارد و پیش یا پس از آن نمازی نمی‌خواند.» [متفق علیه].

نشستن بعد از نماز برای شنیدن خطبه:

پیامبر صلى الله علیه وسلم روز عید فطر و قربان خارج گشته و به مصلی رفته و ابتدا نماز را برپاداشته و سپس رو به مردم برگشته مردم در ردیف‌هایی می‌نشستند و موعظه و سفارش و دستوراتی را بیان می‌فرمودند. از ابن عمر رضی الله عنه روایت شده که می‌گوید: (کان رسول الله صلى الله علیه وسلم وأبو بکر وعمر رضی الله عنهما یصلون العیدین قبل الخطبه.) یعنی: «پیامبر صلی الله علیه وسلم و حضرت ابوبکر و عمر رضی الله عنهما نماز عیدین را قبل از خواندن خطبه به جای می‌آوردند.» [بخاری].

از ابن عباس رضی الله عنهما نقل شده که تعرف می‌کند: همراه پیامبر صلى الله علیه وسلم روز عید فطر یا قربان خارج گشته، نماز گزاردیم، سپس ایشان صلی الله علیه وسلم خطبه خواند، آنگاه نزد زنان تشریف برده و آنان را موعظه فرموده و تذکر داده به صدقه امر فرمود. [بخاری].

تبریک و دست دادن:

پس از پایان نماز عید، باید مسلمانان دست در دست هم نهاده و سلام گفته و به همدیگر تبریک بگویند. وقتی اصحاب رسول خدا صلى الله علیه وسلم در روز عید به هم می‌رسیدند به یکدیگر می‌گفتند: «تقبل الله منا ومنک». یعنی: خدا از ما و شما قبول فرماید.

پیامبر خدا صلى الله علیه وسلم می‌فرماید: (ما من مسلمَین یلتقیان فیتصافحان إلا غُفِر لهما قبل أن یفترقا) یعنی: «دو مسلمان با هم روبرو نمی‌شوند که مصافحه نمایند، مگر قبل از اینکه از هم جدا شوند، گناه شان آمرزیده می‌شود.» [ابوداود و ترمذی و احمد].

بازگشت از راهی متفاوت:

مسلمانان پس از نماز عید از راهی دیگری به خانه‌هایشان باز می‌گردند. اینکار برای آن است که فرشتگان گواه بوده و بخاطر تبعیت از سنت رسول خدا صلى الله علیه وسلم مستحق پاداش گردند؛ چون ایشان صلی الله علیه وسلم در روز عید از راه‌های متفاوت می‌رفتند. [بخاری] البته می‌توان از یک راه رفت و برگشت، گرچه بهتر است که راه‌ها یکی نباشند.

صله‌ی ارحام:

از سنت‌های مبارک پیامبر خدا صلى الله علیه وسلم صله‌ی رحم است، که ما را به پیوند با نزدیکان و خویشان و دیدار آنان و تبریک گفتن به همدیگر امر نموده و می‌فرماید: (من سرَّه أن یبسط له فی رزقه، وینْسَأَ له فی أثره، فلیصل رحمه) یعنی: «کسی که دوست بدارد روزی‌اش فراخ گردیده و عمرش طولانی گردد، باید صله‌ی رحمش (پیوستگی با نزدیکان) را پیوسته بدارد.» [متفق علیه] صله رحم در غیر ایام عید واجب می‌باشد چه برسد به روزهای عید که اولی و ارجح‌تر می‌باشد.

دلسوزی و توجه به فقرا و یتیمان:

انسان مسلمان سعی می‌کند در این روزها بیشتر به فقرا و مساکین رسیدگی و دستگیری نموده و صدقات بیشتری داده و اشک یتیمان را پاک کرده و با آنان نیکی نماید. پیامبر رحمت حضرت محمد صلی الله علیه وسلم امر به دادن زکات فطر به فقرا و نیازمندان تا قبل از نماز فطر امر نموده و می‌فرمایند: (أغنوهم فی هذا الیوم.) یعنی: «امروز را بی‌نیازشان گردانید.» [بیهقی و دارقطنی].

بازی و سرگرمی مباح:

دین آسانگیر ما از تفریح و استراحت دادن به تن و بدن منع ننموده و سرور و خوشی را به آن ارزانی می‌دارد. حضرت انس -رضی الله عنه- چنین تعریف می‌کند: پیامبر صلى الله علیه وسلم به مدینه تشریف آوردند، و در آن جا در دو روز مردم در سال را بازی می‌نمودند. ایشان صلی الله علیه وسلم فرمود: (قد أبدلکم الله بهما خیرًا منهما: یوم الفطر، ویوم الأضحى) یعنی: «خداوند برایتان بهتر از آن دو روز را جایگزین نموده است: روز فطر و روز قربان.» [نسائی].

جایز نبودن روزه در روزهای عید:

رسول الله صلى الله علیه وسلم از روزه داشتن در دو روز عید، چه روزه‌ی فرض و چه سنت نهى نموده‌اند. حضرت عمر بن خطاب رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلى الله علیه وسلم از روزه گرفتن در این دو روز نهى نموده و فرمودند: (أما یوم الفطر ففطرکم من صومکم، وأما یوم الأضحى فکلوا من نُسُککم) یعنی: «اما روز فطر که همان افطار و شکستن روزه تان است و درمورد روز قربان در ان از قربانی‌هایتان بخورید.» [احمد] همینطور روزه گرفتن در ایام تشریق سه روزی که در پی عید قربان می‌آیند نیز مکروه می‌باشد.

گفتتن تکبیر در روزهای عید:

از جمله رهنمود‌های رسول بزرگوار اسلام صلى الله علیه وسلم آن است که در دو روز عید و تا سه روز پس از عید قربان (که به آن ایام التشریق گفته می‌شود و تا عصر روز سوم می‌باشد.) بیشتر تکبیر می‌گفتند.

از انواع تکبیر:

 (الله أکبر الله أکبر، لا إله إلا الله، والله أکبر الله أکبر، ولله الحمد) [دارقطنی].

آری، چه زیبا است دین اسلام که در تلاش است تا در هر لحظه و آن قلب انسان‌ها را مملو از شادی و سرور گرداند! دو عید را برای مسلمانان مقرر داشت تا در آن خوشبختی و خوشی را به تمامی تجربه نمایند. در این دو روز مسلمانان همگی یکدل و یک رنگ بوده و جایی برای دشمنی میانشان باقی نمی‌ماند.