گستره‌ی علم و دانش ابوبکر رضی الله عنه

ابوبکررضی الله عنه از عالم‌ترین و داناترین مردم نسبت به دین خدا و بلکه ترساترین آن‌ها بود و بیش از همه از خدا می‌ترسید. اهل سنت بر این اتفاق نظر و بلکه اجماع دارند که ابوبکررضی الله عنه عالم‌ترین شخص امت است. دلیل این امر، این است که ابوبکررضی الله عنه همواره ملازم و همراه رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم بوده است. او، بیش از دیگران در سفر و حضر، شب و روزش را با رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم می‌گذراند و شبانگاهان و پس از نماز عشاء با آن حضرت صلی الله علیه وآله وسلم مجلس می‌کرد و با ایشان به قدری درباره‌ی مسایل مسلمانان سخن می‌گفت که کم‌تر کسی به این افتخار مشرف می‌شد. خود رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم نیز هرگاه می‌خواستند با صحابه در مورد مسأله‌ای مشورت و رایزنی کنند، ابتدا با ابوبکررضی الله عنه مشورت ورایزنی می‌فرمودند؛ گاهی به مشورت با ابوبکررضی الله عنه بسنده می‌کردند و مشورت او را به اجرا می‌گذاشتند و گاهی پس از مشورت با ابوبکررضی الله عنه با یاران دیگرشان نیز مشورت می‌نمودند و معمولاً در صورت وجود اختلاف نظر در مشورت ابوبکررضی الله عنه و دیگران، به مشورت ابوبکررضی الله عنه عمل می‌کردند. رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم ابوبکررضی الله عنه را به سرپرستی نخستین حج گماشتند و به او مسایل حج را که حاوی باریک‌ترین و حساس‌ترین احکام می‌باشد، آموزش دادند؛ قطعاً اگر ابوبکررضی الله عنه از علم وافر و گسترده‌ای برخوردار نبود، به سرپرستی آن حج حساس ومهم گماشته نمی‌شد. ابوبکررضی الله عنه به جای رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم نیز در محراب نماز قرار گرفته که همین، بیان‌گر جایگاه علمی ابوبکررضی الله عنه می‌باشد؛ چراکه تنها ابوبکررضی الله عنه در حیات رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم به چنین افتخاری نایل شده است. در باب احکام زکات نیز فقها به احکامی در این مورد اعتماد کرده‌اند که انس از ابوبکررضی الله عنه فرا گرفته است. چراکه ابوبکررضی الله عنه بیش ازدیگران به آموزه‌های پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم و ناسخ و منسوخ در این باب تسلط و آگاهی داشته و همین، طریق فراگیری انس از ابوبکررضی الله عنه را در مورد مسایل زکات قوت بخشیده است. دانش ابوبکررضی الله عنه در نهایت پختگی و وسعت بوده است؛ زیرا نمی‌توان از ابوبکررضی الله عنه حتی یک اشتباه هم در مورد مسایل شرعی سراغ گرفت و یک گفته‌اش را مخالف نصوص و تصریحات شرعی یافت. این، در حالی است که دیگران در این پهنه دچار لغزش و خطا شده‌اند. ابوبکررضی الله عنه در حضور رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم فتوا می‌داد و قضاوت می‌نمود که عمدتاً مورد تأیید رسول‌خداصلی الله علیه وآله وسلم نیز قرار می‌گرفت. ابوبکر رضی الله عنه تنها کسی است که در حضور پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم حکم و فتوا صادر می‌کرد. در صفحات پیشین به اظهار نظر یا حکم ابوبکررضی الله عنه درباره‌ی غنیمت جنگی ابوقتاده در جنگ حنین و در حضور رسول‌خداصلی الله وسلم اشاره کردیم. پختگی علمی و دانش وافر ابوبکر پس از وفات رسول‌خداص نیز پدیدار و هویدا گشت؛ امت در دوران خلافت ابوبکر در هر مسأله‌ای که دچار اختلاف شد، با حل و فصل خلیفه‌ی مسلمانان پس از تبیین و تشریح مسأله‌ی مورد اختلاف بر مبنای کتاب و سنت به هماهنگی و یکنواختی رسید. این رویکرد ابوبکر در تبیین و توضیح مسایل مورد اختلاف، نشانه‌ی کمال علمی وی و شناختش به دلایلی است که نزاع و قیل و قال را برطرف می‌سازد. مردم نیز در پی دلایل ابوبکر قانع می شدند؛ چراکه او را درست‌کار و راست‌گفتار می‌شناختند. ابوبکر در زمان بحرانی رحلت رسول‌خداص با موضعی استوار صحابه را به درک این حقیقت دردناک قانع نمود و ایمانشان را در آن غم جان‌سوز از آفت بی‌صبری مصون داشت. علاوه بر این جای دفن رسول‌خداص را بر اساس آن‌چه از خود آن حضرت شنیده بود، مشخص کرد و بر مبنای آموخته‌هایش از رسول‌خداص و به تأیید تعداد زیادی از صحابه، حکم مشخصی درباره‌ی میراث آن حضرتص صادر نمود. او با وجود برخی مخالفت‌ها، بی‌درنگ با مرتدان و مانعان زکات جنگید و بر اعزام لشکر اسامه تأکید کرد. ابوبکر بر اساس فرموده‌ی رسول‌خداص برای صجابه تبیین نمودکه خلیفه باید از قریشیان باشد. زمانی که رسول‌خداص به بنده‌ای از بندگان خدا اشاره کردند که در مورد دنیا و آخرت به او اختیار انتخاب داده شده، ابوبکر دانست که منظور پیامبرصلی از آن بنده‌ی خدا، خودشان می‌باشد. در صفحات بعد به این موضوع خواهیم پرداخت.