وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
س : آیا ثواب تلاوت قرآن به مردگان میرسد؟ و قرآن خواندن بر قبرستان‌ها برای مردگان تأثیری دارد؟ و آیا این عمل از قرآن و سنّت صحیح ثبوتی دارد؟ و آیا پول گرفتن برای قرآن خواندن جایز است؟ و آیا جلسات قرآن خوانی که برای اموات میگیرند، درست است؟ و آیا در تعزیه باید سوره‌ی فاتحه و اخلاص و یا سوره‌ای از قرآن خوانده شود؟
در پاسخ سؤال‌های مذکور یکی از علمای مصر به نام محمد احمد عبدالسلام کتابچه‌ای به نام: (حکم القراءه للاموات هل یصل ثوابها إلیهم؟) نوشته است و پاسخ این سؤالها را از قرآن، سنّت صحیح، دیدگاه مفسّرین، محدّثین، علمای اصول و فقهاء توضیح داده و محمود مهدی استامبولی احادیث آن را تخریج کرده و در پاورقی‌ها توضیحات بسیار مفیدی داده. و ما به دلیل اهمیت موضوع این رساله را ترجمه کردیم تا مورد استفاده‌ی همگان قرار گیرد.
پاسخ سؤالها را با روش زیارت پیامبرصلی الله علیه وسلم از قبور شروع میشود.
روش پیامبر اکرمصلی الله علیه وسلم در زیارت قبور
ابوداود در سننش روایت میکند که پیامبر اکرمصلی الله علیه وسلم پس از دفن میّت میفرمود:«استغفروا لاخیکم و سلوا له التثبیت فإنه الان یسأل»[۱] (برای برادرتان طلب مغفرت کنید و از خداوند بخواهید که او را ثابت قدم بدارد؛ زیرا هم اکنون از او سؤال میشود). و پیامبراکرمصلی الله علیه وسلم پس از آن که میّت را در لحد می گذاشت، میفرمود: «بسم الله‌و بالله و علی مله رسول الله[۲]»: (به نام خدا، برای خدا و برملت رسول الله).
در این روایات و غیر اینها، نیامده که پیامبرصلی الله علیه وسلم بر سر قبری سوره‌ای را خوانده باشد و حتی هیچ یک از اصحاب هم ـ مانند قاریان امروزی ـ بر سر قبر و یا در تعزیه‌‌ها قرآن نخوانده اند.
مسلم از ابوهریره (رض) روایت کرده که: (پیامبرصلی الله علیه وسلم قبر مادرش را زیارت کرد وگریست و اطرافیانش را هم به گریه انداخت و فرمود: «استاذنت ربی فی أن استغفر لها فلم یاذن لی، و استاذنته فی ان ازور قبرها فاذن لی، فزوروا القبور.فانها تذکر الموت ـ وفی‌روایه ـ فان فیها عبره،فانها تزهد فی الدنیا و تذکر الاخره»: (از پرورگارم خواستم که برایم اجازه دهد برای مادرم طلب استغفار کنم به من اجازه نداد و از او خواستم که به من اجازه دهد قبرش را زیارت کنم، به من اجازه داد، لذا قبرها را زیارت کنید، چون شما را به یاد مرگ می‌اندازد.ـ و در روایتی دیگر آمده ـ به زیارت قبرها برویدـ چون زیارت قبور موجب پند، عبرت وزهد در دنیا میشود و انسان را به یاد آخرت می اندازد).
بنابراین واضح است که پیامبر صلی الله علیه وسلم هنگام زیارت قبور فقط براهل قبرستان سلام، دعای خیر وطلب استغفار میکرده و درس عبرت میگرفته وآنچه معقول است و روایات صحیح[۳] آن را تایید میکند، همین است و بس. نه تلاوت قرآن! در قرآن وسنت صحیح هیچ دلیلی بر این که برای میت قرآن خوانده شود، وجود ندارد.
پس از مرگ چه چیزهایی به انسان فایده میرساند؟
آنچه شریعت اسلام در قرآن وسنّت صحیح رسول الله صلی الله علیه وسلم مقرر کرده به میّت نفع میرساند، رسول الله صلی الله علیه وسلم در حدیث صحیحی میفرماید: «اذا مات الانسان انقطع عمله إلا بثلاث: صدقه جاریه، او علم ینتفع به، أو ولد صالح یدعو له[۴]» : وقتی انسان میمیرد، عملش قطع میشود. به جز سه چیز: (صدقه جاری، علمی که دیگران از آن استفاده ببرند و یا فرزند نیکوکاری که برایش دعای خیر کند). و آنچه در حدیث زیر آمده، پس از مرگ به انسان فایده میرساند، پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم میفرماید: «إن مما یلحق المؤمن من عمله و حسناته بعد موته: علماً علمه و نشره و ولداً صالحاً ترکه و مصحفاً ورثه، او مسجداً بناه، او بیتاً لابن السبیل بناه او نهراً اجراه، او صدقه اخرجها من ماله فی صحته و حیاته تلحقه بعد موته[۵]»: (از آنچه از نیکی ها و عمل مؤمن پس از مرگش به او میرسد، این است: علمی که آن را آموزش و نشر داده است و فرزند صالحی که از خود به جای گذاشته و قرآنی که از او به ارث مانده یا مسجدی که بنا کرده یا منزلی که برای مجاهدان در راه خدا – یا مسافران – ساخته، یا جوی آبی که برای استفاده‌ی عموم راه اندازی کرده و یا صدقه‌ای که در زندگی در حال صحتش در راه خدا داده، همه‌ی اینها پس از مرگ هم به مؤمن میرسد).
زنده کردن سنت حسنه‌ای که مردم پس از مرگ انسان هم به آن عمل کنند، نیز برای انسان مفید و سودمند است، رسول الله صلی الله علیه وسلم میفرماید: «من سنّ فی الاسلام سنه حسنه فله اجرها و أجرمن عمل بها من بعده من غیر أن ینقص من اجورهم شیء[۶]»: (هرکس در اسلام سنت حسنه‌ای زنده کند، پاداش آن و پاداش هرکس به آن عمل کند، بدون اینکه چیزی از پاداششان کم شود، به او داده میشود).
ثوابِ صدقه‌ای که از طرف میّت داده میشود، به او میرسد.
بخاری روایت میکند: (مردی به رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت: مادرم وفات کرده اگر از طرف او صدقه بدهم ثوابش به او میرسد؟
فرمود: آری! در مسند و کتاب های سنن از سعد بن عباده روایت است که گفت: ای رسول خدا مادر سعد وفات کرده، چه صدقه‌ای برایش افضلتر است؟ فرمود: آب. لذا سعد چاه آب آشامیدنی حفر کرد و گفت: این چاه مال مادر سعد است؛ بنابر این دادن آب از صدقاتی است که فرزند میتواند با وقف کردن آن ثوابش را به رفتگانش ببخشد و به دلیل این حدیث ثواب آن به میّت میرسد.
روایت است، مردی به پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: پدرم وفات کرده و از او اموالی به جای مانده، وصیت هم نکرده، آیا کفایت میکند که من از طرف او صدقه بدهم؟ فرمودند: آری![۷]
دعا و استغفار مؤمنان برای مردگان مفید و سودمند است؛ زیرا خداوند متعال میفرماید: «والذین جاووا من بعدهم یقولون ربنا اغفر لنا و لاخواننا الذین سبقونا بالایمان»: (کسانی که پس از آنان می‌آیند، میگویند: پروردگارا! ما و برادران ما که پیش از ما ایمان آورده‌اند، را بیامرز!). «حشر/۱۰»
در سنن روایت است که، پیامبرصلی الله علیه وسلم فرمود: «اذا صلیتم علی المیت فأخلصوا له الدعاء[۸]»: (وقتی بر میّت نماز خواندید، خالصانه برایش دعا کنید). در مواردی که ذکر کردیم، زندگان میتوانند به مردها سود برسانند، همانطور که مشاهده میکنید در این ها حتّی یک دلیل هم وجود ندارد که از آن بوی جواز خواندن قرآن و یا سوره‌ای مخصوص مانند: (یس و غیره)، به مشام برسد، خواندن هزار بار سوره‌ی اخلاص و یا هزار بار «لا اله الا الله»[۹] گفتن به این باور که مردگان از عذاب آزاد میشوند، هیچ اصلی در شریعت ندارد.
______________________________________________________________________
گرفته شده از کتاب: آیا ثواب خواندن قرآن به اموات می رسد؟
ترجمه: مولوی حامد فیروزی
[۲]. ابوداود و دیگران اسناد این حدیث را حسن است.
[۳]. خلاصه روش پیامبر صلی الله علیه وسلم در زیارت قبور این است که: بر اهل قبرستان سلام و دعای خیر کرده و عبرت می‌گرفتند و سوره‌ی فاتحه و یا هیچ سوره‌ی دیگری نمی‌خواندند.
[۴] . بخاری، مسلم، نسایی، بیهقی، طحاوی، ابوداود و احمد. صلاه الجنائز آلبانی
[۵] . ابن ماجه و ابن خزیمه، سند آن حسن است، ر.ک. مشکاه مصابیح محقق
[۶] . مسلم این حدیث را در در صحیحش روایت کرده است.
[۷] . مسلم.
[۸] . سند این روایت جیّد است. ر.ک به صحیح الجامع الصغیر و زیاداته.
[۹] .و ۹۹۹ بار یالطیف، یالطیف گفتن، یکی دیگر از بدعت‌هایی است که بر سر قبرها خوانده میشود. شایان ذکر است که اسماء حسنای خداوند را به‌صورت مفرد خواندن مانند: الله، الله گفتن یکی دیگر از بدعت‌هایی است که هیچ اصلی در اسلام ندارد، لیکن در میان بسیاری از صوفی‌ها رواج دارد و ذکر صحیح همان است که در احادیث صحیح از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت است؛ مانند: لا اله الا الله، سبحان الله. بجز ذکرهایی که در سنّت صحیح آمده، هیچ ذکر دیگری ثواب ندارد. (محمود مهدی)
مصدر: سایت نوار اسلام
IslamTape.Com