سیره سلف صالح

  عطاء خراسانی رحمه الله روایت می‌کند: یکی از بانوان بیت المقدس عبادت‌گزار بسیار بزرگی بود، وهب بن منبه رحمه الله با مشاهده کردن وی می‌فرماید: شما هنگام عبادت دچار تحمل مشکلات و سختی‌های فراوانی می‌شوی، آن بانو در پاسخ گفت: برخی از تصورات و خیالات مرا ناراحت می‌کنند. هنگامی‌که وهب بن منبه خواست از این خیالات مطلع گردد، آن بانو …

  ابوعبدالرحمن محمد بن حسین رحمه الله می‌فرماید: بانویی به نام عایشه عبادت‌گزار بسیار بزرگی بود، دخترش را مورد خطاب قرار داده این‌چنین می‌گفت: نسبت به آن چیزی که فنا می‌شود (از بین می‌رود) خوشحال، و در صورت از بین رفتنش غمگین مباش. در اطاعت و بندگی الله، احساس خوشحالی بکن و از این‌که (خدای ناخواسته) از نگاه و توجهات …

  شخصی در خدمت حضرت رابعه بصریه (رحمها الله) حاضر شده شروع نمود به بد و بیراه گفتن دنیا، حضرت رابعه بصریه (رحمها الله) فرمود: از برای خدا دوباره به این‌جا تشریف نیاوری، معلوم می‌گردد با دنیا محبت فراوانی داری، به همین خاطر آن را بسیار یاد می‌کنی. معلوم می‌گردد این‌گونه برخورد با دنیا بیانگر محبت زیاد با دنیا می‌باشد، …

  رجاء بن مسلم رحمه الله می‌فرماید: اشتیاق و معیار بندگی بانویی به نام عجرده عمیه (رحمها الله) به حدی رسیده بود که تمام شب را در عبادت می‌گذراند، و هنگام سحر می‌گفت: پرودرگارا، عبادت‌گزاران تمام شب را در عبادت و بندگی تو می‌گذرانند، ای خدایا، مرا نیز از همان بندگان مقرب و مقبول خویش قرار بده که به دنبال …

  وکیع رحمه الله می‌گوید: مادر حضرت سفیان رحمه الله به وی می‌گفت: ای سفیان، همیشه در پی فراگیری علم باش و در این‌مورد هیچ‌گونه سهل‌انگاری و کوتاهی نکن، مخارج تحصیلی‌ات را از بافتن پارچه و غیره تأمین می‌کنم. یک دفعه دیگر این‌چنین گفت: ای سفیان، هرگاه ده حرف را فراگرفتی به خودت بنگر که آیا در وقار و بردباری خویش …

  در این برهه از زمان که خودخواهی و رجحانات نفسانی به اوج خود رسیده و هیچ‌گونه توجهی نسبت به حقوق دیگران نمی‌شود، واقعاً واقعه‌ای که الان ذکر می‌گردد بسیار آموزنده می‌باشد. علامه ابن جوزی رحمه الله در این مورد می‌فرماید: در بغداد تاجر متأهلی زندگی می‌کرد، بعد از مدتی دومین ازدواجش را نمود، اما همسر اول از جریان ازدواج …

  نوح بن اسود رحمه الله می‌گوید: در بغداد بانوی متدین و عبادت‌گزار مشهوری بود، در مجالس ابو عبدالله براقی رحمه الله حاضر می‌شد و از مواعظ و ارشادات ایشان بهره می‌گرفت، لیکن همیشه خاموش بود. نوح بن اسود رحمه الله می‌فرماید: روزی از او پرسیدم: چرا همیشه خاموش هستی و در مورد هیچ مسئله‌ای سؤالی نمی‌کنی؟ در پاسخ گفت: گفتار کم …

  بانوئی از بانوان عبادت‌گزار بصره در راز و نیازهایش این‌طور می‌گفت: پروردگارا، آیا قلبی که سرشار از عشق و محبت تو است را می‌سوزانی؟ ابوالقاسم قشیری رحمه الله می‌گوید: در یکی از شب‌ها همین بانو همین‌طور می‌گفت که ناگهان این آواز را شنید: عادت ما بر این نیست (که عاشق خویش را از بین ببریم)، نسبت به ما بدبین …

  محمد بن بکار رحمه الله می‌فرماید: در مکه مکرمه بانویی عبادت‌گزار و خداترس بود، همیشه در حالت افسردگی و اضطراب به سر می‌برد، یک دفعه به او گفته شد: بسیار غمگین و افسرده به نظر می‌رسی، اگر بیمار هستی در فکر معالجۀ خویش باشید. محمد بن بکار رحمه الله می‌فرماید: وقتی آن بانو این سخن را شنید، به شدت گریست …

  شب در خاموشی و آرامش کامل در حال گذر است، خلیفه وقت «امیرالمؤمنین حضرت عمر فاروق» جهت بررسی اوضاع شهر و مردم در سطح شهر در حال گشت‌زنی است، ناگهان از منزلی صدای گفتگوی مادری با دخترش به گوش رسید که به او می‌گفت: شیر را با آب مخلوط کن. اما دختر این پاسخ را به مادرش می‌دهد: خیر، …

  مالک بن دینار رحمه الله می‌فرماید: روزی در بیت الله (به اتفاق دوستان) مشغول طواف بودیم، ناگهان بانویی را دیدیم که نزدیک حجر اسود ایستاده و در حالی‌که می‌گریست این‌چنین می‌گفت: پروردگارا، بر من رحم کن، از مسافت بسیار دوری به نزد تو آمده‌ام، ای خدایا، در این دنیا مرا محتاج کسی قرار نده. مالک بن دینار رحمه الله می‌فرماید: …

  هریک از زنان مسلمان در صدر اسلام الگوهای سازندۀ اخلاق عالیه و شایسته اسلامی در پرتو صبر و استقامت و ایثار و امانتداری برای آینده‌گان بوده‌اند و هستند. «اکنون به واقعه‌ای که برای یک خانواده مسلمان در صدر اسلام پیش آمد، می‌پردازیم تا قداست واقعی آن قدسیان هرچه بهتر نمایان گردد». فرزند حضرت ابوطلحه رضی الله عنه بیمار است، …

  بهترین فرصت برای انتقام گرفتن هنگامی است که دشمن دچار مشکل و مصیبتی گردد، اما از آن‌جا که قلوب زنان در صدر اسلام سرشار از معنویت بود به همین خاطر رجحانات و کشش‌های شخصی باعث نگردید که آنان در پی انتقام گرفتن بشوند. با توجه به این‌که بین حضرت عائشه و حضرت زینبل یک سری اختلاف‌نظرهای سلیقه‌ای وجود داشت، …

  چطور مردان برای سربلندی دین مبین اسلام درخط مقدم قرار داشتند، به همین صورت شیرزنان نیز برای این هدف والا پیشاپیش بودند. بعد از این‌که حضرت سمیهل مشرف به اسلام گردید از ناحیۀ کفار مکه تحت شدیدترین شکنجه‌ها و اذیت و آزارها قرار گرفت، در روزهای بسیار گرم تابستانی بر روی ریگ‌های بسیار داغ در حالی‌که لباس زره آهنی …

  عبدالله بن خالق رحمه الله روایت می‌کند که در عهد خلافت هارون، رومیان بر مسلمانان حمله‌آور شدند و بسیاری از زنان مسلمان را اسیر نمودند، مردم به منصور بن عمار گفتند که مردم را علیه رومیان آماده (جهاد) کنید. یک روز در حالی‌که برای مردم سخنرانی می‌کرد، نامه‌ای به او تقدیم گردید، بعد از گشودن، نامه حامل این پیام …

  حضرت حفص بن عمر الجعفی رحمه الله می‌فرماید: در یمن بانویی به نام خنساء بنت خدام زندگی می‌کرد. چهل سال به‌طور مدام روزه بود تا جائی‌که پوست و استخوانش یک‌نواخت گردید، در یاد الله به اندازه‌ای گریست که هر دو چشمش نابینا گردید، به خاطر همین مجاهدت‌ها به آن درجه از معنویت رسید که شخصیت‌های برجسته‌ای هم‌چون حضرت طاووس رحمه …

  حضرت مالک بن دینار رحمه الله می‌فرماید: در مکۀ مکرمه بانویی را دیدم که چشم‌هایش بسیار زیبا بود، تا جائی که زنان مکه برای دیدنش می‌آمدند، آن بانوی پاک‌سرشت و پاکدامن با مشاهده کردن این وضعیت شروع به گریستن نمود. به ایشان گفته شده که اگر همین‌طور گریه کنی احتمال دارد چشم‌هایت را از دست بدهی، در پاسخ فرمود: …

  حضرت ابو ایوب قریشی رحمه الله می‌فرماید: یکی از بانوان خانوده‌شان، بسیار عبادت‌گزار و بر نماز و روزه بسیار مواظبت و مداومت داشت. روزی شیطان خواست از این طریق وی را بفریبد: ای بانوی بزرگوار، اگر همین‌طور به نماز و روزه‌ات ادامه دهید احتمال دارد به‌طول کلی جسمت نحیف و سایر اعضای بدنت ضعیف گردد. لذا بهتر همین است …

  ابوجعفر سائح روایت می‌کند: بانوی محترم و بسیار پاکدامنی بود، با توجه به تبعیت کامل از شریعت، شب و روزش را در بندگی پرودگارش می‌گذراند، همین بانوی نیکوسرشت به شوهرش می‌گفت: برخیز، تا که می‌خواهی سرگشته و حیران باقی بمانی، تو را سوگند می‌دهم برو در پی کسب رزق حلال باش، نسبت به مادرتان خدمت بکن. از اقوام و …

  عبدالله بن عیسی رحمه الله می‌فرماید: روزی در خدمت رابعه عدویه (رحمها الله) حضور داشتم، بر چهره‌اش کیفیت نورانی به خصوصی را مشاهده نمودم، از خوف خدا چشم‌هایش نمناک بود، شخصی قرآن را تلاوت می‌کرد، ناگهان آیه‌ای را که بیانگر اوضاع و احوال قیامت بود را تلاوت نمود، به محض شنیدن این آیه، فوراً جیغی کشید و بیهوش گشت. …

  محمد بن فضیل رحمه الله می‌فرماید: پدرم به من گفت: بانویی به نام معاذ عدویه (رحمها الله) از زنان بسیار پرهیزگار و عبادت‌گزار بود. هر وقت تاریکی شب پایان می‌یافت و روز روشن می‌گشت این‌چنین می‌گفت: این همان روزی است که من در انتظارش بودم و این همان زمانی است که از این دنیا رخت سفر را بر خواهم …

  حضرت فضیل بن عیاض رحمه الله می‌فرمایند: حضرت عبدالواحد بن زید رحمه الله سه شب متوالی این دعا را نمود: ای بارالهی، شریک زندگی‌ام را در بهشت به من در همین دنیا نشان بده، می‌گویند: یک شب در عالم خواب به او گفتند که شریک زندگی‌ات در بهشت، میمونۀ سوداء خواهد بود. پرسیدم: او کجاست؟ گفته شد: در کوه و …

  سوید بن عمرو الکلبی می‌فرماید: در شهر ما بانوی عبادت‌گذاری زندگی می‌کرد، شب‌ها را بسیار کم می‌خوابید، اگر در این‌مورد از وی سؤالی می‌شد، این‌چنین پاسخ می‌داد: خوابِ عالمِ برزخ بسیار سنگین و طولانی می‌باشد. در روزهای بسیار سخت تابستان همواره روزه می‌گرفت، که بر اثر آن، رخسارش به تیرگی گرائیده بود، و هنگامی‌که از او خواسته شد کمتر …

  ام حسان (رحمها الله) از بانوان پاکدامن و عبادت‌گزار اهل کوفه بود، حضرت عبدالله بن مبارک رحمه الله و حضرت سفیان ثوری رحمه الله در محضر ایشان شرفیاب می‌شدند. عبد الله بن مبارک می‌فرماید: یکبار با سفیان ثوری به دیدارش رفتیم دیدیم که جز یک حصیر چیزی دیگری در خانه اش نیست، سفیان به این بانوی مکرمه عرض کرد که …

  مجالس وعظ و پند و اندرز حضرت امام ربانی شیخ عبدالقادر گیلانی رحمه الله تبلور انوار و برکات و حسنات می‌بود. موعظه‌هایشان بسیار مؤثر و موجب دگرگونی قلب‌های مرده می‌گردید. خداوند بر شیخ عفیل الدین مبارک رحمه الله رحم بفرماید که بیش از شصت موعظه از مواعظ امام را طوری به رشتۀ تحریر درآورده که الان هم برای شیفتگان و …

  ابواسحاق طبری روایت می‌کند: شخصی به نام احمد بن سلمان رحمه الله در عصر خودش از عباد بزرگ بود، طبری در شرح حال این بزرگوار می‌فرماید: احمد بن سلمان رحمه الله عموماً روزها را روزه می‌گرفت، با یک قرص نان افطار می‌نمود و قطعه‌ای از همین نان را جدا می‌کرد، زیرا در روز جمعه یک قرص کامل نان را …

  مردم جهت دیداربینی از حضرت عبدالله بن مبارک رحمه الله در منزل‌شان به صف ایستاده‌اند و با جوش و خروش و اشتیاق کامل در حال ملاقات با این بزرگوار هستند، این‌طور معلوم می‌گردد که دارند دار فانی را الوداع می‌گویند، کلیۀ سرمایه و دارائی‌شان را بین کسانی که در حال رفت و آمد هستند، دارند که تقسیم می‌کنند، قناعت …

  حضرت سفیان رحمه الله روایت می‌کند یک مرتبه پسر سلیمان بن عبدالملک (از خلفای بنی عباس) نزد امام طاووس رحمه الله آمد، اما ایشان توجهی نکردند، گفته شد که پسر سلیمان بن عبدالملک تشریف آورده، حضرت طاووس رحمه الله فرمودند: بسیار خوب، اما قصداً به سوی وی التفاتی نکردم، تا این احساس را بکند که در دنیا افرادی وجود دارند که …

  حسن بصری رحمه الله (از بزرگان و اولیاء الله) در آن مقام شامخ معنویت قرار گرفته بود که بر اثر عظمت خشیت الهی و وضعیت هولناک قیامت هرگز به سوی دنیا متمایل و از فکر و اندیشه نسبت به آخرت غافل نماند، مردم وی را هرگز در حال تبسم ندیدند، تا جائی‌که کوچک‌ترین لبخندی هم برایشان احساس بیگانگی می‌کرد، …

بیان بصری رحمه الله می‌فرماید: روزی در حرم مکه نشسته بودم و در جلو روی من جوانی مشغول عبادت بود، شخصی را دیدم که در پی این بود وی را مبلغ پولی بدهد، اما آن جوان پول‌ها را تحویل نگرفت و این‌چنین گفت: به این پول‌ها نیازی ندارم. آن شخص گفت: بسیار خوب، اما این‌ها را بگیر و بین نیازمندان …

  با توجه به این‌که زیاد بن زیاد برده‌ای بیش نبود، اما شخصیت برجسته‌ای چون عمر بن عبدالعزیز رحمه الله نیز احترام وی را به‌جای می‌آورد، امام مالک بن انس رحمه الله می‌فرماید: زیاد بن زیاد رحمه الله از عبادت‌گزاران و فرزانگان و پرهیزگاران می‌باشد. محمد بن منکدر رحمه الله می‌گوید: زیاد بن زیاد رحمه الله را در آن حالی در مسجد دیدم که …

  حضرت سعید بن مسیب رحمه الله از بزرگان عصر تابعین است، آوازه و شهرت، علم و تقوی ایشان هرکجا را در برگرفته، یکی از خادمانش به‌نام بدر بیان می‌کند: بر حضرت سعید بن مسیب رحمه الله چهل سال به‌طور مدام طوری گذشت که قبل از اذان به مسجد تشریف می‌بردند. عبدالله بن محمد رحمه الله می‌گوید: حضرت سعید بن مسیب رحمه الله …

  یزید ابن کمیت روایت می‌کند: یک دفعه مشغول خواندن نماز عشاء بودیم، حضرت امام ابوحنیفه رحمه الله نیز بین ما حضور داشت، به محض این‌که امام جماعت این آیه: ﴿إِذَا زُلۡزِلَتِ ٱلۡأَرۡضُ زِلۡزَالَهَا ١﴾ [الزلزله: ۱]([۱]). را خواند و بعداً نماز به پایان رسید و مردم از مسجد خارج شدند، امام ابوحنیفه رحمه الله را دردیم که به فکر فرو …

  مهدی از (خلفای بنی عباس) نسبت به رسول الله صلی الله علیه وسلم ارادت به‌خصوصی داشت، یک دفعه شخصی یک جفت کفشی را در حالی‌که در پارچه‌ای پیچیده بود تحت این عنوان که کفش‌های مبارک رسول الله صلی الله علیه وسلم هستند به مهدی تقدیم نمود، مهدی کفش‌ها را گرفته آنها را فوراً روی دیده‌هایش نهاد و به کسی‌که …

  در عصر حاضر کیفیت معیشتی ما در آن ناز و نعمتی غرق شده بود که هر بامداد و شام این آوای را همیشه سر می‌دهیم: «هل من مزید»، با پیش آمدن کوچک‌ترین ناگواری و یا مشکلی، با بیماری مهلک ناسپاسی و ناشکری مواجه خواهیم شد، اما اگر بیائیم سیمای فرزانگان صدر اسلام را از نزدیک مورد بررسی قرار دهیم …

  جای تعجب و حیرانی است و چقدر باعث درد و غم است که هلاکوخان الان در پی هتک حرمت همسر خلیفۀ وقت می‌باشد، از سوی دیگر آن بانوی عفیف و پاکدامن از قصد و ارادۀ شوم هلاکوخان باخبر گردیده و الان در این اندیشه است که هلاکوخان را چگونه از پای در آورد، در همچنین وضعیت بسیار تیره و …

  تاتاریان نسبت به قدرت و نیروی‌شان به حدی دچار غرور هستند که به‌طور کلی بغداد را زیرورو نموده‌اند، بچه‌های شیرخوار به چه وضع وحشتناک و فجیعی دارند که قتل‌عام می‌گردند، عفت و ناموس زنان پاکدامن بی‌جهت از سوی آن ناکسان در حال هتک حرمت می‌باشد، جوانان گروه گروه دارند به جوخه‌های اعدام سپرده می‌شوند، تا به‌حال تاریخ اسلام شاهد …

  سلطان صلاح الدین رحمه الله از همان شخصیت‌های بلندپایۀ جهان اسلام هستند که جهان اسلام به وجود پرافتخارآفرین آنان افتخار می‌ورزد. و جهان کفر تا به حال از نام این مجاهد بزرگ در وحشت می‌باشد. آری، شمشیر برندۀ این سردار رشید اسلام همیشه جهت سربلندی دین مبین اسلام به‌کار گرفته شد، و برای محافظت از کیان اسلامی علیه متجاوزین …

  تاتاریان بر بغداد یورش برده‌اند، وضعیت بر این تمدن و فرهنگ قدیمی اسلامی در حال حاضر غیرعادی می‌باشد، توان و قدرت مسلمین از هم گسیخته شده، ترس و وحشت، قدرت و توان آنان را مغلوب ساخته. آری، وقوع این همه تحولات بی‌سبب نبود، همین مسلمانان به خوبی مشاهده کرده بودند که خورشید درخشان و پرحرارت عظمت و عزت‌شان چگونه …

  ابو موسی یونس بن عبدالاعلی رحمه الله از دوستان نزدیک امام شافعی رحمه الله و از فقهای بزرگ شمرده می‌شد. واقعه بسیار عجیب و غریبی را در ارتباط با دیانت و امانت‌داری بیان کردند، ابن خلکان به روایت از «الـمنتظم فی أخبار من سکن المقطم» بیان می‌کند که ابوموسی فرمود: یک دفعه شخصی از شخصی دیگر قرضی گرفت و …

  محمد بن حسین انصاری از علمای برجسته صدر اسلام به‌شمار می‌رود، از طرف حضرت عمرو بن العاصس به‌عنوان امام جمعه مسجد جامع مصر منصوب گردید، طلاب زیادی از ایشان در رشته‌های مختلف (حدیث، فقه و تفسیر) کسب فیض می‌نمودند، و در قبال این خدمت از کسی معاوضه‌ای نمی‌گرفت. ضیاءالدین روایت می‌کند: یک دفعه پدرم نامه‌ای به من داد تا …

  یوسف بن یحیی رحمه الله از یاران نزدیک امام شافعی رحمه الله است، در علوم و فنون متعددی مهارت کامل داشت، در عهد خلافت واثق بالله (از خلفای بنی عباس) از مصر به بغداد آمد. در این دوران در آن‌جا مسئلۀ خلق قرآن بسیار گرم بود. از ایشان خواسته شد تا نسبت به مسئۀ خلق قرآن فتوی صادر کند، اما …

  واقعه‌ای از حضرت شیخ عزالدین رحمه الله این‌چنین مشهور است که: یک مرتبه در دمشق قحط‌سالی واقع شد، همسرش به وی چند درهم داد تا در عوض آن باغی بخرد. اما ایشان در قبال آن پول‌ها گندم خریده و بین نیازمندان تقسیم نمود، وقتی به منزل تشریف آورد و همسرش در مورد معامله و خرید باغ جویا شد، در …

  علامه سبکی رحمه الله می‌فرماید: عبدالله بن بلتاجی رحمه الله و شیخ عزالدین بن عبدالسلام رحمه الله با هم دوست و بسیار صمیمی بودند، عبدالله بلتاجی رحمه الله در روستا زندگی می‌کرد و هر سال از روستا برای شیخ عزالدین رحمه الله هدایا و تحفه می‌فرستاد. یک‌ دفعه در میان هدیه‌هائی که فرستاده بود قوطی پنیری هم موجود بود، وقتی قاصد وارد شهر …

  حضرت امام مالک رحمه الله در بحر بیکران عشق رسول الله صلی الله علیه وسلم آن‌چنان غوطه‌ور بود و از ترس این‌که مبادا در خارج از مدینه وفات نماید، از شهر مدینه خارج نمی‌شد، هنگام عبور از کوچه‌های مدینه، قدم‌هایش را با احتیاط کامل بر روی زمین می‌گذاشت به این گمان شاید قدم مبارک رسول الله صلی الله علیه وسلم …