اقوال سلف صالح

خواندن قرآن همراه با تدبر، و ذکر بسیار، و گفتن سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر، همه‌ی این‌ها از جمله اسباب از بین رفتن سنگدلی است. (علامه عبدالعزیز بن باز رحمه الله).

یکی از الطافی که اگر خدای متعال بخواهد بر بندگانش عطا می‌کند، نعمت عاقبت بخیری است. و قطعا کسانی که لیاقت آنرا نداشته باشند مشمول این لطف و رحمت نخواهند شد، پس باید بکوشیم و بر دین خود ثابت قدم و استوار بمانیم تا عاقبت بخیر شویم، و از خدا بخواهیم که این نعمت را نصیب ما نیز فرماید. قال …

کسی که از نصیحت دین پند نگیرد و از انجام گناهان باز نایستد و توبه نکند، خدای متعال نیز عذابش را بیشتر می‌کند که یکی از راه‌های آن اینست که انجام گناهان را برایش میسر می‌کند!. قال أحد الحکمـاء: «الـمعصیه بعد الـمعصیه عقاب الـمعصیه، والحسنه بعد الحسنه ثواب الحسنه»[۱]. یکی از حکمای سلف فرموده: «گناه بعد از گناه جریمه و …

قال الإمام أحـمد رحمه الله تعالى: «إذا اشترى الرّجل من رجل شیئا وهو یعلم أنّه سرقه فقد شارکه»[۱]. امام احمد بن حنبل رحمه الله فرمودند: «هرگاه کسی چیزی را از مردی بخرد و بداند که او آنرا دزدیده است، پس وی نیز در سرقت آن با او شریک است».   [۱]– ‏«مسائل الإمام أحمد، روایه البغوی» (۶۸).‏

قال رجل لوهب بن منبّه رحمه الله تعالى: «إنّ فلانا شتمک، فقال: ما وجد الشّیطان بریدا غیرک!»[۱]. مردی به وهب بن منبه رحمه الله گفت: فلانی تو را دشنام داد، وهب فرمود: «شیطان قاصدی جز تو نیافت (که این سخن را برایم بیاورد!)».   [۱]– ‏«مختصر منهاج القاصدین» (۱۸۴).‏

بعضی از مردم می‌گویند: گاهی ناچار می‌شویم که دروغ بگوئیم! و برای آنکه مرتکب قسم دروغ نشویم پس به غیر خدا قسم دروغ می‌خوریم! درحالیکه غافلند از اینکه سوگند به غیر خدا شرک (اصغر) است حتی اگر دروغ باشد اما سوگند دروغ به خدا گناهی غیر از شرک است، و قطعا شرک از گناه بزرگ‌تر است. قال ابن مسعود رضی …

قال علیّ بن أبی طالب رضی الله عنه : «للمرائی ثلاث علامات، یکسل إذا کان وحده، وینشط إذا کان فی النّاس، ویزید فی العمل إذا أثنی علیه، وینقص إذا ذمّ»[۱]. علی ابن ابیطالب رضی الله عنه فرمود: «ریاکار سه علامت دارد: هرگاه تنها ماند در عبادت کسل و تنبل شود، و هرگاه در میان مردم باشد فعال و پرکار است، …

بخل ورزیدن صفت زشتی است چه انسان غنی باشد یا فقیر.. قال ابن القیم رحمه الله: «البخیل فقیر لا یؤجر على فقره»[۱]. امام ابن قیم رحمه الله فرمودند: «فقیر بخیل بخاطر (صبر) بر فقرش اجر و پاداش نمی‌برد».   [۱]– ‏«الفوائد» (ص: ۵۰).‏

شریعت پاک اسلام ما را راهنمایی کرده برای آنکه به گناه نیافتیم، از مقدمات آن گناه پرهیز کنیم. زیرا شیطان می‌کوشد تا اندک اندک انسان را به سمت گناه اصلی بکشاند، از اینرو سعی دارد تا ابتدا او را به مقدمات گناه مبتلا کند. مثلا نگاه به نامحرم مقدمه‌ای برای گناه زنا است، پس کسی که این مقدمه را فراهم …

دو گناه کبیره که متاسفانه در زمان ما در آستانه شایع شدن است؛ زنا و ربا هستند که بعضی از مردم به راحتی مرتکب آن می‌شوند ولی اسم دیگری بر آن دو گناه می‌گذارند! تا بدین ترتیب خود را فریب داده و گناه‌شان را توجیه کنند، اما غافل از اینکه در دام مکر شیطان اسیر شده‌اند و علاوه بر زیانهای …

اگر ترس و خشیت از خدا باعث اطاعت از اوامر او و دوری از گناه نشود، پس آن ترسِ نفاق بوده است. عن سعید بن جبیر، قال: «إن الخشیه أن تخشى الله تعالى حتى تحول خشیتک بینک وبین معصیتک، فتلک الخشیه، والذکر طاعه الله، فمن أطاع الله فقد ذکره، ومن لـم یطعه فلیس بذاکر، وإن أکثر التسبیح وقراءه القرآن»[۱]. سعید …

قال ابن القیم رحمه الله: «الصبر عن الشهوه أسهل من الصبر على ما توجبه الشهوه»[۱]. امام ابن قیم رحمه الله فرمودند: «صبر کردن در برابر شهوت آسان تر است از صبر کردن در برابر عقوبت‌های شهوت».   [۱]– ‏«الفوائد» (ص: ۱۸۲).‏

قال ابن القیم رحمه الله: «خلقت النار لإذابه القلوب القاسیه»[۱]. امام ابن قیم رحمه الله فرمود: «آتش جهنم برای ذوب کردن قلبهای سخت آفریده شده است».   [۱]– ‏«الفوائد» (ص: ۹۷).‏

قال ابن مسعود رضی الله عنه : «إن الـمؤمن یرى ذنوبه کأنه فی أصل جبل یخاف أن یقع ‏علیه، وإن الفاجر یرى ذنوبه کذباب طار على أنفه»[۱]. ابن مسعود رضی الله عنه فرمود: «انسان مؤمن گناهش را همچون کوهی می‌بیند و می‌ترسد که بر وی بیافتد! و شخص فاجر گناهش را همچون مگسی می‌بیند که به دور بینیش می‌چرخد!». [۱]– …

قال الحسن رحمه الله: «من علامه إعراض الله تعالى عن العبد أن یجعل شغله فیما ‏لا یعنیه»[۱]. امام حسن بصری رحمه الله فرمودند: «از نشانه‌های رویگردانی الله تعالی از بنده اینست که وی را به چیزی که سودی برای قیامتش ندارد مشغول می‌سازد».   [۱]– ‏«جامع العلوم والحکم» (ص: ۱۲۴)‏.‏

فضایل اعمال، و سنتها، و فرائض دینی، همه جزو مطلوبات شارع حکیم هستند که یک مسلمان نباید از انجام هیچ نوع از آن اعمال حسنه غافل بماند. اگر در انجام یکی از انواع حسنات کوتاهی کند بزودی در بقیه نیز کوتاهی می‌کند، و کسی که گناه کوچکی مرتکب شد و توبه نکرد این بار قبح و زشتی گناه کردن نزد …

قال یحیى بن معاذ الرّازیّ: «أعداء الإنسان ثلاثه: دنیاه، وشیطانه، ونفسه، فاحترس من الدّنیا بالزّهد فیها، ومن الشّیطان بمخالفته، ومن النّفس بترک الشّهوات»[۱]. یحیی بن معاذ فرمود: «دشمنان انسان سه تا هستند: دنیا و شیطان و نفسش؛ به وسیله زهد در دنیا از آن برحذر باش و با مخالفت کردن، از شیطان بپرهیز، و به وسیله ترک شهوات مراقب (هوای) …

گاهی حکم بعضی از چیزها را نمی‌دانیم که آیا حلال است یا حرام؟ در چنین حالتی یک مسلمان متقی اقدامی نمی‌کند تا آنکه حکم آن برایش مشخص شود و تا آن زمان از آن پرهیز می‌کند. قال أبو عبد الرحمن العمری الزاهد رحمه الله: «إذا کان العبد ورعاً ترک ما یریبه إلى ما لا ‏یریبه»[۱]. ابو عبدالرحمن زاهد فرمودند: «هرگاه …

یکی از صفات بارز سلف صالح پرهیز از پرخوری و لذت جویی بود، چرا که اهمیت دادن به این مسائل موجب می‌شود که دنیاخواهی در وجود ما تقویت شود و به همان نسبت نیز ما را از آخرت و عذاب جهنم غافل می‌دارد، و مشخص است که عواقب غفلت از عذاب جهنم چه آثاری بر اعمال ما برجای می‌گذارد!. قال …

عن الأوزاعی، قال: «کان یقال: خـمس کان علیها أصحاب محمد صلی الله علیه و سلم والتابعون بإحسان، لزوم الجمـاعه، واتباع السنه، وعمـاره الـمسجد، وتلاوه القرآن، والجهاد فی سبیل الله»[۱]. امام اوزاعی رحمه الله فرمود: «پنج چیز بود که اصحاب محمد صلی الله علیه و سلم و تابعینی که در نیکى از آنها پیروى کردند همواره بر آن پایبند بودند: التزام …

یکی از صفت‌هایی که زینت بخش اخلاق و ایمان یک انسان است؛ حیای اوست. داشتن این صفت است که او را از بسیاری از اخلاق‌های زشت و گناهان دیگر دور نگه می‌دارد، و نبود آن یعنی آنکه هرچه دل بخواهد انجام دهد! پس بر والدین شایسته است که این خصلت و صفت نیک را در فرزندان خود پرورش دهند تا …

عن العلاء بن الحارث، عن مکحول، قال: «أربع من کن فیه کن له، وثلاث من کن فیه کن علیه. فأما الأربع اللاتی له، فالشکر، والإیمـان والدعاء، والاستغفار، قال الله تعالى: ﴿مَا یَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذَابِکُمْ إِنْ شَکَرْتُمْ وَآمَنْتُمْ﴾ [النساء: ۱۴۷]. وقال: ﴿وَمَا کَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ یَسْتَغْفِرُونَ﴾ [الأنفال: ۳۳]. وقال: ﴿مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ﴾ [الفرقان: ۷۷]. وأما الثلاث اللاتی …

زیاد خندیدن موجب خواهد شد که سختی عذاب جهنم را از یاد ببریم، و هرگاه سختی عذاب جهنم را از یاد بردیم از انجام گناه هراسی نخواهیم داشت و از انجام عمل صالح غافل خواهیم گشت. قال الحسن: «ضحک الـمؤمن غفله من قلبه». وقال: «کثره الضحک تـمیت القلب»[۱]. امام حسن بصری رحمه الله فرمودند: «خنده‌ی (زیاد) مؤمن غفلتی از قلبش …

قال ابن القیم رحمه الله : «طوبى لـمن شغله عیبه عن عیوب الناس وویل لـمن نسی عیبه وتفرغ لعیوب الناس، فالأول علامه السعاده والثانی علامه الشقاوه»[۱]. امام ابن قیم رحمه الله فرمود: ‏«خوشا بحال کسی که پرداختن به عیبش وی را از عیوب مردم غافل کرده، و وای بر آنکسی که عیب خود را فراموش کرده و به عیوب مردم …

بعضی از جوارح انسان نقش زیادی در کسب خیر و شر دارند؛ از جمله این اعضاء عورت و چشم و زبان هستند. کنترل هر یک از این اعضاء می‌تواند تا حد زیادی ما را از افتادن در گناهان کوچک و بزرگ در امان بدارد، خصوصا زبان که می‌تواند گناهان زیادی از جمله غیبت، فحاشی، سخن چینی، دروغ، بهتان و یا …

قال الأوزاعی: «إن الـمؤمن یقول قلیلاً ویعمل کثیراً، وإن الـمنافق یقول کثیراً ویعمل قلیلاً»[۱]. امام اوزاعی فرمود: «براستی که مؤمن کم می‌گوید و زیاد عمل می‌کند، ولی منافق زیاد می‌گوید و کم عمل می‌کند».   [۱]– ‏«حلیه الأولیاء» حافظ أبو نعیم اصفهانی.‏

گاهی سکوت کردن در مورد بعضی مسائل موجب سالم ماندن فکر و اعتقاد ما نسبت به آنها می‌شود، چه بسا زیاد گفتن درباره آنها ما را از حق منحرف کند، پس همان بِه که زبان خود را حفظ کنیم، چرا که هرچه بر زبان آوریم ثبت خواهند شد و در قیامت مسئول آن خواهیم بود و از آن سوال می‌شویم. …

برتری نماز سنت شب آنست که در سیاهی و سکوت شب انجام می‌شود و درحالیکه همه خوابند ولی بنده ای که از آخرتش بیمناک است برمی خیزد و وضو می‌گیرد و خالصانه برای خدایش سجده می‌برد. ‏قال ابن مسعود رضی الله عنه : «فضل صلاه اللیل على صلاه النهار کفضل صدقه ‏السر على صدقه العلانیه»[۱]. ابن مسعود رضی الله عنه …

یکی از روش‌های ساده کسب توشه برای آخرت، اینست که زبان خویش را با اذکار مشغول ساخت. پس شایسته است که در حفظ اذکار روزانه تلاش کنیم و زبان خویش را در هر حالی که باشیم به آن مشغول سازیم؛ چه که این کار زبان را از مشغول شدن به غیبت و سخن چینی و دیگر آفت‌های آن باز می‌دارد …

بهشت با انجام تکالیف شرعی و دوری از گناه حاصل می‌شود، پس کسی که شهادتین می‌آورد اما فرایض دینی خود را انجام نمی‌دهد یا بصورت ناقص انجام می‌دهد، نباید انتظار رحمت الهی را داشته باشد. قیل للحسن رحمه الله: إن ناساً یقولون من قال لا إله إلا الله دخل الجنه، فقال: «من قال لا إله إلا الله فأدى حقها وفرضها …

هرآنچه برای رضایت و خشنودی خدای متعال صورت پذیرد، نزد او ارزشمند است و اگر بخواهد برای آن اجر و ثواب درنظر می‌گیرد، پس سعی کنیم تا اعمال خود را به نیت خشنودی خدا انجام دهیم، چرا که خدای متعال به قلب‌ها می‌نگرد نه به ظاهر ما!. قال مطرف بن عبد الله رحمه الله : «صلاح القلب بصلاح العمل، وصلاح …

قال أبو عبد الله النباجی الزاهد رحمه الله: «خمس خصال بـها تمام العمل: الإیمـان بمعرفه الله عزوجل ، ومعرفه الحق، وإخلاص العمل لله، والعمل على السنه، وأکل الحلال، فإن فقدت واحده لم یرتفع العمل»[۱]. ابوعبدالله نباجی رحمه الله می‌فرماید: «پنج خصلت هستند که عمل توسط آنها کامل (و مقبول) می‌شود: ایمان به شناخت خداوند عزوجل، شناخت حق، اخلاص عمل برای …

اهل سنت و جماعت خدا را مابین ترس و رجاء می‌خوانند، ترس از قهر خدا و امید به رحمت وی.. ولی بعضی از مردم فقط یک جانب را در نظر گرفته اند؛ مثلا آنقدر به رحم الهی امید یافته‌اند که نتیجتا از انجام گناه و عواقب اخروی آن ترسی ندارند! در حقیقت شیطان با این ترفند آنها را نسبت به …

قال إبراهیم بن أدهم رحمه الله : «الزهد ثلاثه أصناف: فزهد فرض، وزهد فضل، وزهد سلامه؛ فأما الزهد الفرض فالزهد فی الحرام، والزهد الفضل الزهد فی الحلال، والزهد السلامه الزهد فی الشبهات»[۱]. ابراهیم بن ادهم رحمه الله فرمودند: «زُهد سه نوع است: زهدی که فرض است، و زهدی که فضل است، و زهدی که مایه سلامت است؛ زهد فرض یعنی …

قدر لحظات زندگی را بدانیم، زیرا هر روز به پایان عمر نزدیک‌تر می‌شویم و فرصت کسب اجر و ثواب را از دست می‌دهیم. ‏قال ابن القیم رحمه الله: «کم جاء الثواب یسعى الیک فوقف بالباب فرده بواب: سوف ولعل وعسى»‏[۱]. امام ابن قیم رحمه الله فرمود: «‏بسا ثواب به سوی تو می‌آید و در جلوی در می‌ایستد ولی دربان آنرا …

تا زنده هستیم در فکر آخرت خود باشیم و در کسب توشه بخل نورزیم. عن میمون بن مهران، قال: «لئن أتصدق بدرهم فی حیاتی، أحب إلی من أن یتصدق عنی بعد موتی بمـائه درهم»[۱]. میمون بن مهران رحمه الله فرمود: «اگر یک درهم را در زمان حیاتم صدقه دهم، بیشتر از آن دوست دارم که صد درهم را بعد از …

مخالفت با اوامر خداوند موجب ویرانی دنیا و آخرت خواهد شد. عن أبی قیس، عن الحسن، قال: «لا تخالفوا الله عن أمره فإن خلافاً عن أمره عمران دار قضى الله علیها بالخراب»[۱]. امام حسن بصری رحمه الله فرمودند: «با اوامر خداوند مخالفت نکنید، چرا که مخالفت از امر وی موجب آبادانی دنیا است، ولی خداوند متعال (مخالفت با خود را) …

قال الحسن رحمه الله: «اعلم أنک لن تحب الله حتى تحب طاعته»[۱]. امام حسن بصری رحمه الله فرمود: «بدان که تو خدا را دوست نمی‌داری تا آنکه طاعتش را دوست نداشته باشی». وقال یحیى بن معاذ رحمه الله: «لیس بصادق من ادعى محبه الله ولـم یحفظ حدوده»[۲]. و یحیی بن معاذ رحمه الله فرمود: «کسی که ادعای محبت خداوند را …

عن أنس رضی الله عنه قال: «کان أصحاب النّبیّ صلی الله علیه و سلم إذا تلاقوا تصافحوا، وإذا قدموا من سفر تعانقوا»[۱]. انس رضی الله عنه فرمود: «اصحاب پیامبر صلی الله علیه و سلم هرگاه همدیگر را ملاقات می‌کردند با هم مصافحه می‌کردند، و هرگاه از سفر باز می‌گشتند معانقه می‌کردند». مصافحه: دست دادن. معانقه: در آغوش گرفتن، به گردن …

قال عمر بن الخطّاب رضی الله عنه: «ثلاث تثبت لک الود فی صدر أخیک: أن تبدأه بالسلام وتوسع له فی الـمجلس، وتدعوه بأحب الأسمـاء إلیه»[۱]. عمر ابن خطاب رضی الله عنه فرمودند: «سه چیز محبت تو را در قلب برادرت می‌کارد: اینکه ابتدا تو بر او سلام کنی، و در مجلس جایی برای او (جهت نشستن) باز کنی، و او …

قال ابن عمر رضی الله عنهما : «لا تسألوا عمـا لـم یکن فإنی سمعت عمر رضی الله عنه  لعن السائل عمـا لـم یکن»[۱]. عبدالله بن عمر رضی الله عنه  فرمود: «از چیزی که وجود ندارد سؤال نکنید، چرا که من شنیدم عمر رضی الله عنه  چنین کسی را لعن کرد».   [۱]– ‏«جامع العلوم والحکم» (ص: ۱۰۱)‏.‏

قال حافظ ابن رجب: قال بعض السلف: «یا رب، عجبت لـمن یعرفک کیف یرجو غیرک! وعجبت لـمن یعرفک کیف یستعین بغیرک!»[۱]. حافظ ابن رجب رحمه الله می‌فرماید: یکی از علمای سلف (پیشین) گفته است: «پروردگارا! تعجب می‌کنم از آنکس که تو را می‌شناسد اما از غیر تو امید دارد! و تعجب می‌کنم از آنکس که تو را می‌شناسد اما از …

عن عبد الرحمن بن عبد الله بن مسعود، عن أبیه، قال: أتاه رجل فقال: یا أبا عبد الرحمن علمنی کلمـات جوامع نوافع. فقال: «أعبد الله ولا تشرک به شیئاً، وزل مع القرآن حیث زال، ومن جاءک بالحق فاقبل منه وإن کان بعیداً بغیضاً، ومن جاءک بالباطل فاردد علیه وإن کان حبیباً قریباً»[۱]. مردی نزد عبدالله بن مسعود آمد و گفت: …

یقینا انسان تا مادامیکه راز خود را پوشیده نگه دارد، حاکم خویشتن است، اما بعد از آنکه راز خود را افشا نماید، کنترل اوضاع از دستش خارج می‌شود و عواقب آن به خودش بر می‌گردد. قال عمر ابن خطاب رضی الله عنه: «من کتم سره کانت الخیره فی یدیه». «هر کس راز خود را بپوشاند، زمام خیر به دست اوست». …

یکی از نعمت‌هایی که خداوند متعال به مردم عطاء می‌کند، نعمت داشتن یک حاکم عادل و خداترس است. چنین حاکمی است که هم خدای متعال وی را نصرت می‌دهد و هم محبت او را در قلب مردمانش قرار می‌دهد و از او اطاعت می‌کنند، و این تعامل موجب می‌گردد جامعه بهتر از هر وقت دیگری اداره شود و رفاه و …