شاگرد هشام بن عروه و ابن اسحق است، در فن روایت و حدیث، دارای مقام متوسطی است. اکثر محدثین او را مورد وثوق دانسته‌اند، علامه ذهبی در تذکره، نام وی را با لقب «صاحب المغازی» ذکر کرده است، ذیل مغازی ابن اسحق را او نوشته است([۱]).   [۱]– زرقانی –  مواهب ۳/ ۱۰٫

محدث مشهور شام و بسیار قوی الحافظه بود، در عصر وی در شام، عالم‌تر از وی کسی نبود، در فن تاریخ و مغازی، مقامش از «وکیع» بالاتر تلفی می‌شد، تعداد تصنیفات وی به هفتاد می‌رسد، یکی از آن‌ها «کتاب المغازی» می‌باشد که در «کتاب الفهرست» مذکور است.

شاگرد هشام بن عروه و ابن جریج بود، ابن سعد می‌گوید: گرچه قلیل الروایه است، اما مورد اعتماد است، صاحب کشف الظنون در بیان مصنفین مغازی، نام او را نیز ذکر کرده است.

شاگرد ابن اسحق و راوی سیرت است، قاضی ری بوده است، نزد اهل نقد قابل حجت نیست؛ ولی ابن معین که متخصص بزرگ اسماء رجال است، در فن مغازی او را مورد اعتماد قرار داده و سیرت او را بهترین سیرت‌های نبوی شمرده است، در «تاریخ طبری» روایات بسیاری از طریق وی روایت شده است.

او شاگرد ابن اسحق و استاد ابن هشام است، و واسطه این هردو بزرگوار در عشق به سیرت، خانه خود را فروخت و همراه با استاد خود خارج شد و تا مدت‌ها در سفر و حضر با وی همراه بود، گرچه نزد محدثین از اعزاز و اکرام اندکی برخوردار است، اما بزرگترین راوی کتاب السیرت، به حساب می‌آید.

از شاگردان ابومعشر نجیح است، امام ابن حنبل از وی روایت کرده است. گردآورنده و مصنف مغازی است، ولی از نظر ارباب نقد و تحقیق، تصنیف وی قابل اعتبار نیست.

کسی است که قبل از همه به دستور خلیفه، عمر بن عبدالعزیز فن حدیث را تدوین کرد، مادر بزرگ خاندانی او «عمره» تربیت‌یافتۀ مکتب حضرت عایشه ل بود، او عالم به فن سیرت و مغازی و نزد پدر و عموی خود تعلیم حاصل کرده بود. خلیفه هارون الرشید او را به عنوان قاضی تعیین نمود، مردم از وی مغازی می‌آموختند، …

فرزند نوۀ صحابی مشهور، حضرت «مسور بن مخرمه» است. در فن حدیث مقام خاصی داشت و از بزرگان علمای سیرت نبوی بود. ابن سعد دربارۀ وی چنین مرقوم داشته: «من رجال المدینه عالماً بالمغازی». «از مردان علم در مدینه و عالم به مغازی بود».

شاگرد هشام بن عروه است، ثوری و واقدی از وی روایت کرده‌اند، گرچه محدثین در روایت حدیث او را تضعیف نموده‌اند، ولی در سیرت و مغازی به عظمت شأن وی اعتراف کرده‌اند. امام احمد ابن حنبل می‌گوید: او در این فن، صاحب رأی و نظر بود. ابن ندیم از «کتاب المغازی» وی یاد کرده است، نام وی در کتب سیرت …

از شاگردان امام زهری و استاد واقدی است. ابن سعد می‌گوید: او عالم به سیرت و مغازی بود. اکثر محدثین او را مورد اعتماد قرار داده‌اند. «ابوالزناد» که از محدثین بلندمرتبه است می‌گوید: «اگر می‌خواهید مغازی را به طور صحیح فرا بگیرید، از محمد بن صالح بیاموزید».

شاگرد زهری بود، امام «مسلم» فقط یک روایت از وی ذکر کرده است، از نظر محدثین ضعیف الروایه است؛ عالم به فن سیره بود. ابن سعد دربارۀ وی نوشته است: «کان عالماً بالسّیره» «او آگاه به فن سیرت بود».

از شاگردان امام زهری و از بزرگان علم حدیث است. رتبۀ وی بعد از امام مالک قرار دارد، در مغازی کتابی نوشته که ابن ندیم نام آن را «کتاب المغازی» گذاشته است.

هشام، بیشتر از پدر خود روایت می‌کند، شاگرد زهری و از علمای مدینه بوده است. روایاتی که در بغداد به دست آورد، طبق نظر محدثین در آن‌ها از تساهل استفاده کرده است. در مجموعۀ روایات سیرت، بخش بزرگی به او تعلّق دارد که به واسطۀ پدر خود از حضرت عایشه ل روایت می‌کند، در فن سیرت شاگردان متعدد و مشهوری …

از ثقات و از راویان مورد اعتماد بود، امرا و والیان در انتظام و نظم امور مملکتی از وی کمک و مشورت می‌گرفتند، از فقهای مدینه و عالم به سیرت بود و اخنس بن شریق جدّ او، بزرگترین دشمن رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم به حساب می‌آمد.

عاصم از تابعین مشهور است، از حضرت انس و پدر خود و جدّه خود «رمیثه» روایت می‌کند: در فن مغازی و سیره بی‌نهایت دارای معلوماتی وسیع بود، به دستور خلیفه، عمر بن عبدالعزیز در مسجد دمشق این فن را تعلیم می‌داد.

وهب از خاندان عجمی یمن بود، از حضرت ابوهریره تعدادی حدیث شنیده بود، درباره رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم بشارات و پیشگویی‌های کتب عهد قدیم، به کثرت از وی روایت شده‌اند.

محدّث مشهوری است در بیشتر فنون، کمال و مهارت تام داشت. از جانب خلافت دمشق، به عنوان سفیر به قسطنطنیه رفته بود. در فن مغازی و سیره به حدّی آگاهی داشت که حضرت «عبدالله بن عمر» می‌فرماید: گرچه من در بسیاری از این غزوه‌ها شرکت داشته‌ام، اما شعبی حالات آن غزوه‌ها را از من بهتر می‌داند.

«عروه» فرزند «حضرت زبیر» و نوۀ «حضرت ابوبکر صدیق  رضی الله عنه» است، در مکتب تعلیم و تربیت والای حضرت عایشه ل پرورش یافته بود، در فن سیره در قسمت مغازی، روایات زیادی از او منقول است. ذهبی در تذکره الحفاظ، نسبت به وی مرقوم داشته «کان عالماً بالسیره» صاحب «کشف الظنون» در بیان مغازی می‌نویسد: «بعضی‌ها معقتد‌اند که اولین …

توجه خاص به مغازی تا آن زمان به مغازی و فن سیره‌نگاری توجهی نشده بود. حضرت عمر بن عبدالعزیز به این رشته توجه خاصی مبذول داشتند و دستور دادند تا مجلس درسی به طور اختصاصی دربارۀ غزوه‌های نبوی تشکیل شود. «عاصم بن عمر بن قتاده انصاری» متوفای ۱۲۱ هجری در این فن، مهارت ویژه‌ای داشت. عمر بن عبدالعزیز به وی …

در عصر صحابه و خلفای راشدین، گرچه انتشار و اشاعه فقه و حدیث، با کثرت و سرعت صورت گرفت و مجالس درس بسیاری تشکیل می‌شد. امّا این موارد بیشتر زبانی بود، ولی حکام بنی‌امیه به علما دستور دادند تا در این باره کتاب بنویسند. قاضی ابن عبدالبرّ در «جامع بیان العلم» قول امام زهری را نقل نموده که: «کُنَّا نَکْرَهُ …

ثبت و ضبط دانش‌های علوم و فنون میان اعراب وجود نداشت؛ فقط تاریخ و وقایع جنگ‌های داخلی و قبیله‌ای به خاطر سپرده می‌شد. بنابراین، از مجموع وقایع، اقوال و افعال رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم نخست می‌بایست روایت «مغازی» منتشر می‌گشت و این فن، بنیان نهاده می‌شد. ولی رتبه مغازی از میان تمام روایات مؤخّر است. خلفای راشدین …

ابوبکر{رضی الله عنه} با آن که خلیفه و فرمانروای مسلمین بود، مع الوصف وضع و پوشاک ظاهری اونشان نمی‌داد که اوفرمانروای جهان اسلام است. در بین جماعتی که حضور داشت، از نظر لباس ومحل نشستن حتی در مجلس خلافت هیچ‌گونه امتیازی بر دیگران نداشت. لهذا هرگاه تازه واردی می‌آمد که قبلاً او را ندید بود و نمی‌شناخت، می‌گفت: «السلام علیک …

الله جل جلاله فرمود: ﴿ فَنَادَتْهُ الْمَلَائِکَهُ وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیَى…﴾ [آل‌عمران/۳۹]. «پس در حالی که او ایستاده در محراب نماز می‌خواند، فرشتگان او را ندا کردند که: «خداوند تو را به یحیی بشارت می‌دهد». نماز سبب بازگشایی کارهاست‌، و رسول الله صلی الله علیه وسلم هنگامی که کاری بر او سخت بود شتابان بسوی …

شیخ‌آلبانی رحمه‌الله می‌گوید: «قرآن نازل نشده تا با آن دیوارها تزئین شود، بلکه هدف از نزول قرآن بازسازی قلوب به وسیله‌ ی حکمت‌ها و ‌پندهای نیکوی آن است». [الهدی و النور]

یقول ابن کثیر رحمه الله : ومن اتصف بهذه الصفه أی : “صفه الاستغفار” یسر الله علیه رزقه ، وسهَّل علیه أمرَه ، وحفظ علیه شأنه وقوته. امام ابن کثیر میفرمایند: هر کس متصف به صفت استغفار باشد،خداوند روزی اش را بر روی او میگشاید، و کارهایش را آسان میگرداند،و شان و مقام و قوتش را محفوظ میدارد.

برخی از علما‌ی سلف گفته‌اند: هیچ کرداری ولو اندک نیست که در آن، از انسان دو پرسش صورت نگیرد؛ اول؛ چرا آن را انجام دادی؟ دوم؛ چگونه و به چه صورتی به آن اقدام نمودی؟ اولی، سوال در مورد اخلاص و دومی، در مورد تبعیت و التزام به سنت است. (طب القلوب، امام ‌ابن‌القیم رحمه الله تعالی)

صدیقون، شهداء، صالحون، و ابدال: صدیقون: کسانی هستند که در اعتقاد، قول و عملشان صادق و راست بوده و همواره حق را تصدیق کرده اند. شهداء: کسانی هستند که در راه خداوند به قتل رسیده اند. و گفته شده است که علماء نیز از این گروهند. صالحون: کسانی هستند که به دلیل انجام دادن اعمال صالحه قلوب و جوارح آنان …

اموری که اهل سنت و جماعت به وسیله آن عقائد، اعمال، و اخلاق دیگران را می سنجند این امور عبارتند کتاب، سنت، و اجماع. کتاب همان قرآن، و سنت به معنای قول، فعل، و اقرار نبی صلى الله علیه وسلم می باشد. و اجماع یعنی اتفاق علمای مجتهد این امت پس از نبی صلى الله علیه وسلم بر حکمی شرعی. …

از مردگان بپرسید با شما چه کردند رخ زیبا و صورت نورانی شما را چه شد اجسام نرم و لطیف شما کو خاک و حشرات قبر با آن‌ها چه کردند دندان‌های سفید و زیبای شما کجاست و چشمان درشت و موهای براق و پرپشت شما را چه شد افکار و سیاست و سواد و مدیریت شما چه شد نعره و …

جهت دوم: پیامبر صلی الله علیه وسلم همسرانش را تربیت می نمود تا برای زنان مسلمین الگو باشند: و رسول الله صلی الله علیه وسلم همراه با آن مزاح و شوخی و نرم خویی و مهربانی بر تربیت همسرانش حریص بود؛ تا برای سایر زنان مثال و الگو باشند، و این نیز بخاطر مسؤولیت ایشان بعنوان شوهر بود، و ایشان …

و از شوخ طبعی و نیک رفتاری ایشان با همسرانشان: حدیث کلثوم بن مصطلق است که گفت: «کَانَتْ زَیْنَبُ تَفْلِی رَسُولَ اللَّهِ -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ- وَعِنْدَهُ امْرَأَهُ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ وَنِسَاءٌ مِنْ الْمُهَاجِرَاتِ یَشْکُونَ مَنَازِلَهُنَّ وَأَنَّهُنَّ یَخْرُجْنَ مِنْهُ وَیُضَیَّقُ عَلَیْهِنَّ فِیهِ فَتَکَلَّمَتْ زَیْنَبُ وَتَرَکَتْ رَأْسَ رَسُولِ اللَّهِ -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ- فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ-: إِنَّکِ …

و از شفقت و مهر رسول الله صلی الله علیه وسلم بر همسرانش در سفر به شخصی که حداء می خواند سفارش می کرد شتران را آهسته براند. از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که فرمود: در یکی از سفرهای رسول الله صلی الله علیه وسلم برده ی سیاهی بنام انجشه حداء می خواند، رسول الله صلی …

کدام یکی از حالات ذیل شرعی است؟ ۱٫شخصی قربانی یا نماز ، یا صدقه میدهد و می گوید که ثواب آن به پیامبر (صلی الله علیه وسلم). ۲٫شخصی قربانی ، نماز یا صدقه میدهد و می گوید که ثواب آن به من و پیامبر(صلی الله علیه وسلم). ۳٫شخصی قربانی ، نماز یا صدقه میدهد و می گوید که ثواب آن …

آیات ۲۲ الی ۲۴ سوره مبارکه اسرا {لَّا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُومًا مَّخْذُولًا}. هرگز معبود دیگری را با خدا قرار مده، که نکوهیده و بی‌یار و یاور خواهی نشست! {وَقَضَىٰ رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کَرِیمًا}. و پروردگارت فرمان …

اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول الله ﷺ شدت یافتن بیماری رسول الله ﷺ ۱: ۷۱۲- روز یکشنبه یک روز قبل از وفات پیامبر ﷺ بیماری رسول الله ﷺ شدت گرفت. این خبر به لشکر اسامه رسید، و به مدینه بازگشتند. ۷۱۳- رسول الله ﷺ شب دوشنبه، بیماری را با شدت بیشتری گذراند اما نزدیکی های صبح کمی بهتر شدند. …

اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول الله ﷺ بهبودی حال رسول الله ﷺ: ۷۰۹- پیامبر ﷺ ۲ روز پیش از وفاتشان احساس سبکی نمودند، و با کمک دو نفر بلند شدند در حالکیه پاهایشان از شدت بیماری روی زمین کشیده می شد. ۷۱۰- ایشان متوجه شدند که ابو بکر امامت نماز را بر عهده دارد، وقتی ابوبکر متوجه وجود پیامبر …

اتفاقات سال یازدهم هجری ووفات رسول الله ﷺ امامت ابو بکر رضی الله عنه: ۷۰۶- آن وقت بود که رسول الله ﷺ به ابو بکر دستور دادند که امامت نماز را بر عهده گیرد. (روایت بخاری ومسلم). ۷۰۷- رسول الله ﷺ سه روز پیش از وفاتشان اصحابشان را به حسن ظن به الله توصیه وسفارش نمودند، و فرمودند: “هیچ کدام …

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مثال صدقه دهنده و بخیل، مانند دو مردی است که زره آهنی بر تن کرده باشند، شخص صدقه دهنده، هنگامی‌که می‌خواهد صدقه بدهد، آن زره به اندازه‌ای گشاد و بلند می‌شود که رد پایش را از بین می‌برد، (گناهانش را محو می‌نماید) ولی هنگامی‌که بخیل می‌خواهد صدقه بدهد، آن زره، تنگ می‌شود، دستانش به …

الله متعال می فرماید: {اَلَّذینَ یُنْفِقُونَ اَمْوالَهُمْ بِالَّیْلِ وَالنَّهار سِرّاً وَ عَلانِیهً فَلَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوفٌ عَلَیْهِم وَ لا هَمْ یَحْزَنوُنَ} «آنها که اموال خود را به هنگام شب و روز، پنهان و آشکار، انفاق مى کنند، مزدشان نزد پروردگارشان محفوظ است و ترسى بر آنها نیست و غمگین هم نمى شوند» (بقره/۲۷۴) ”فوایدصدقه‌دادن‌در احادیث“ برکت مال …

حفظ اسرار : کسی که اسرار خودش را افشاء کند نباید انتظار داشته باشد که دیگران اسرار او را افشاء نکنند. قال علیّ بن أبی طالب رضی الله عنه: «سرّک أسیرک، فإن تکلّمت به صرت أسیره». علی بن ابیطالب رضی الله عنه فرمود: «اسرارت اسیر تو هستند، هرگاه آن را افشاء کردی این بار تو اسیر آن خواهی شد». ‏ «أدب …

از ابى عبدالرحمن عبدالله بن مسعود روایت است که گفت: پیامبر راستگو و راستگو دانسته شده به ما خبر داد که: «در حقیقت، خلقت یکى از شما در شکم مادرش چنین انجام مى‌گیرد: چهل روز به حالت نطفه است، پس از آن، به قدر همان زمان و مدت [یعنی چهل روز طول می‌کشد که] به پاره خونى تبدیل مى‌شود، سپس …

از ابى عبدالرحمن عبدالله بن عمر بن خطاب رضی الله عنه روایت است که گفت: شنیدم رسول اکرم ﷺ مى‌فرمود: «بُنِیَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَهِ أَنْ لاَ إلهَ إِلاَّ اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ، وَإقَامِ الصَّلاَهِ، وَإیْتَاءِ الزَّکَاهِ، وَحَجِّ الْبَیْتِ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ». «اسلام بر پنج قاعده بنا شده است: گواهى دادن به آنکه معبودى بحق جز خداى یکتا نیست، گواهى به …

همچنین از عمر بن خطاب رضی الله عنه روایت است که گفت: «روزى ما نزد پیامبر أکرم ﷺ شسته بودیم، مردى بر ما وارد شد که جامه او کاملاً سفید بود، و موهاى سرش بسیار سیاه، کسى از ما او را نمى‌شناخت، و هیچ اثر سفر بر او نبود که بگوییم از جایی دور آمده است، تا این که نزد …

عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه : أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «لِکُلِّ نَبِیٍّ دَعْوَهٌ مُسْتَجَابَهٌ یَدْعُو بِهَا، وَأُرِیدُ أَنْ أَخْتَبِئ دَعْوَتِی شَفَاعَهً لأُمَّتِی فِی الآخِرَهِ». (بخارى:۶۳۰۴). ابوهریره رضی الله عنه می گوید: رسول الله ﷺ فرمود: «هر پیامبری، یک دعای مستجاب دارد که از آن، استفاده می کند. من می‏خواهم دعایم را برای آخرت، ذخیره کنم تا برای امتم …

برای تمییز حدیث قدسی از قرآن، محدثین برای هرکدام ویژگی‌هایی ذکر کرده‌اند که آن‌ها را از هم جدا می‌کند که به طور خلاصه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم: ۱- بیشتر علما معتقدند که در «حدیث قدسی» لفظ از جانب پیامبر صلی الله علیه وسلم و معنی از جانب خداست، برخلاف «قرآن» که هم لفظ و هم معنی از …