وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
وقتی مشتری کالا را تحویل بگیرد و از آن استفاده کند، حق ندارد آن را به فروشنده برگرداند، مگر آن که کالا معیوب باشد.
و برای فروشنده جایز نیست که شرط کند که جنس فروخته شده پس گرفته و تعویض نمی‌شود؛ زیرادر این شرط، مشتری از داشتن حق اختیار در کالا و جنس معیوب و معاملهای که فریب خورده (ضرر فاحش کرده) است، محروم می‌گردد.
و اگر فروشنده و مشتری توافق کردند که کالای فروخته شده را به شرط اینکه فروشنده قبول کند که مشتری کالای دیگری بخرد، این شرط باطل است.
۵ – خیار غبن (ضرر): منظور از غبن این است که فروشنده یا مشتری در معامله‌ی کالایی ضرر زیادی متحمل شوند که از رسم و عرف خارج باشد و این حرام است و هرگاه فردی را در معاملهای فریب دهند که ضرر زیادی متحمل شده باشد، اختیار دارد که کالا را نگهدارد یا معامله را فسخ نماید. مثل اینکه برخی از تاجران بروند و بیرون از شهر کاروان تجاری را که از راه دور آمده و از قیمت‌ها بی‌خبرند، فریب دهند یا فردی که قصد خرید ندارد، بازار گرمی کند و قیمت کالایی را بیش از حد بالا ببرد یا اینکه از قیمت‌ها خبر نداشته باشد و چانه زدن در معامله را هم به خوبی نداند. در تمام این موارد حق فسخ معامله برای فردی که فریب خورده است، محفوظ می‌باشد.
۶ – خیار تدلیس (فریب دادن): منظور از تدلیس این است که فروشنده، کالا یا حیوان را با ظاهری مرغوب عرضه کند درحالی‌که واقعیت نداشته باشد. مثل اینکه تا چند روز، حیوانِ شیری را ندوشد که شیر زیاد در پستانش جمع شود و مشتری گمان کند که این حیوان، شیر زیادی دارد و مانند این….، این کار حرام است. اگر چنین چیزی اتفاق بیفتد مشتری مختار است که معامله را فسخ کند یا حیوان را نگهدارد و معامله را قطعی نماید. اما اگر بعد از دوشیدن شیر خواست معامله را فسخ کند، باید یک صاع خرما در عوض شیری که دوشیده به فروشنده بدهد.
۷ – داشتن حق اختیار در هنگام خیانت در معامله: اگر قیمت جنس یا کالا بیش از قیمت واقعی بود یا مشخص شد که قیمت کالا از آنچه فروشنده گفته کم‌تر است؛ مشتری اختیار دارد که کالا را نگهدارد و هزینه‌ی تفاوت قیمت را از فروشنده بگیرد یا معامله را فسخ کند، مثل اینکه یک کتاب ده هزار تومانی را پانزده هزار تومان به مشتری بفروشد و سپس مشخص شود که فروشنده دروغ گفته است، در چنین معاملهای مشتری حقِّ اختیارِ گرفتن هزینه اضافی که پرداخته است یا فسخ معامله را دارد.
و حق اختیار در بیوع تولیه (فروش بدون سود، شرکت، مرابحه (فروش با سود) و مواضعه (فروش به ضرر) معتبر و ثابت است و در تمام این‌ها باید فروشنده و مشتری رأس المال (قیمت خرید) را بدانند.
۸- خیار اِعسار (مشتری تنگدست): هرگاه مشخص شد که مشتری تنگدست یا بدحساب است، فروشنده اگر خواست برای حفظ مالش می‌تواند معامله را فسخ کند.
۹- خیار دیدن کالا: هرگاه مشتری کالایی را که ندیده است، بخرد و شرط کند که پس از دیدن، معامله را قطعی می‌کند، پس از دیدن جنس یا کالا حق دارد که آن را با همان قیمتِ از پیش تعیین شده تحویل بگیرد یا آن را به فروشنده برگرداند.
الله تعالی می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَأۡکُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَکُم بَیۡنَکُم بِٱلۡبَٰطِلِ إِلَّآ أَن تَکُونَ تِجَٰرَهً عَن تَرَاضٖ مِّنکُمۡۚ وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَکُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ کَانَ بِکُمۡ رَحِیمٗا٢٩﴾ [النساء: ۲۹]. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اموال یکدیگر را به باطل [و از راه‌های نامشروعی همچون غصب و دزدی و رشوه] نخورید؛ مگر اینکه تجارتی با رضایتِ شما [انجام گرفته] باشد؛ و [همچنین] یکدیگر را نکشید و خودکشی نکنید؛ همانا الله [نسبت] به شما مهربان است [و شما را از این کارها بازمی‌دارد]».