اقسام روزه‌‌های نافله

روزه‌‌ی نافله به هشت قسمت تقسیم می‌‌شود که عبارتند از:

۱- بهترین روزه در میان روزه‌‌های نفل، روزه‌‌ی داود علیه‌‌السلام است. چنان‌‌که یک روز در میان روزه می‌‌گرفت.

۲- بعد از ماه رمضان بهترین روزها برای روزه گرفتن ماه محرم است. و روز نهم و دهم محرم از تاکید بیش‌تری برخوردار است. روزه دهم محرم موجب بخشش گناهان سال گذشته می‌‌شود و مستحب است که در مخالفت با یهود، ابتدا نهم و سپس دهم محرم روزه گرفته شود.

عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «أَفْضَلُ الصِّیَامِ، بَعْدَ رَمَضَانَ، شَهْرُ اللهِ الْمُحَرَّمُ، وَأَفْضَلُ الصَّلَاهِ، بَعْدَ الْفَرِیضَهِ، صَلَاهُ اللَّیْلِ».^[۱]

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «بهترین روزه پس از روزه‌ی رمضان، روزه گرفتن در ماهِ الله، محرّم است؛ و بهترین نماز پس از نماز فرض، نماز شب (تهجد) می‌باشد».

۳- شش روز از ماه شوال؛

عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ ثُمَّ أَتْبَعَهُ سِتًّا مِنْ شَوَّالٍ، کَانَ کَصِیَامِ الدَّهْرِ».^[۲]

از ابو ایوب انصاری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «هرکس رمضان را روزه بگیرد و به دنبال آن شش روز از ماه شوال را نیز روزه بگیرد، گویا تمام سال را روزه بوده است».

و افضل این است که این شش روز پشت سرهم و بعد از عید باشد و نیز جایز است که پیاپی نباشد.

۴- روزه‌‌ی سه روز از هرماه: این روزه همچون روزه‌‌ گرفتن تمام سال است؛ و سنت است که این سه روز در ایام بیض باشد. یعنی روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵ هر ماه؛ و نیز می‌‌تواند این سه روز را در ابتدا یا انتهای ماه روزه بگیرد.

عَنْ مُعَاذَهُ الْعَدَوِیَّهُ، أَنَّهَا سَأَلَتْ عَائِشَهَ ل: «أَکَانَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه وسلم یَصُومُ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ ثَلَاثَهَ أَیَّامٍ؟» قَالَتْ: «نَعَمْ»، فَقُلْتُ لَهَا: «مِنْ أَیِّ أَیَّامِ الشَّهْرِ کَانَ یَصُومُ؟» قَالَتْ: «لَمْ یَکُنْ یُبَالِی مِنْ أَیِّ أَیَّامِ الشَّهْرِ یَصُومُ».^[۳]

از مُعاذَه عَدَوی روایت است که از عایشه رضی الله عنها پرسید: آیا رسول الله صلی الله علیه وسلم در هر ماه سه روز روزه می‌‌گرفت؟ ام‌‌المومنین گفت: بله. پس به او گفتم: کدامین روزهای ماه را روزه می‌‌گرفت؟ گفت: برای او تفاوتی نداشت که کدامین روزهای ماه را روزه می‌‌گیرد.

۵- روزه گرفتن نه روز اول ماه ذی‌‌الحجه: و برترین این روزها برای روزه گرفتن، روز نهم می‌‌باشد که روز عرفه است. و روزه‌‌ی روز عرفه برای کسانی است که از حجاج نیستند. روزه‌‌ی روز عرفه موجب مغفرت گناهان سال گذشته و آینده می‌‌شود.

۶- روزه گرفتن در جهاد

عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الخُدْرِیِّ رضی الله عنه قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه وسلم یَقُولُ: «مَنْ صَامَ یَوْمًا فِی سَبِیلِ اللَّهِ، بَعَّدَ اللَّهُ وَجْهَهُ عَنِ النَّارِ سَبْعِینَ خَرِیفًا».^[۴]

از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که می‌‌گوید: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: «هرکس روزی را در راه الله (جهاد) روزه بگیرد، الله متعال به اندازه‌‌ی هفتاد سال، چهره او را از دوزخ دور می‌‌کند».

۷- مستحب است اکثر روزهای ماه شعبان روزه گرفته شود.

عَنْ عَائِشَهَ رضی الله عنها قَالَتْ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَصُومُ حَتَّى نَقُولَ: لاَ یُفْطِرُ، وَیُفْطِرُ حَتَّى نَقُولَ: لاَ یَصُومُ، فَمَا رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم اسْتَکْمَلَ صِیَامَ شَهْرٍ إِلَّا رَمَضَانَ، وَمَا رَأَیْتُهُ أَکْثَرَ صِیَامًا مِنْهُ فِی شَعْبَانَ.^[۵]

عایشه رضی الله عنها می‌‌گوید: گاهی رسول الله صلی الله علیه وسلم (پشت سرهم) روزه می‌گرفت که ما خیال می‌کردیم هیچ‌گاه، روزه را ترک نخواهد کرد. و گاهی طوری (پشت سر هم) روزه نمی‌گرفت که ما فکر می‌کردیم هیچ‌وقت، روزه نخواهد گرفت. عایشه رضی الله عنها افزود: ندیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم غیر از ماه رمضان، ماه دیگری را به‌‌ طور کامل روزه بگیرد. همچنین ندیدم که در ماه‌های دیگر (غیر از رمضان) به اندازه شعبان، روزه بگیرد.

۸- روزه گرفتن دوشنبه هر هفته

عَنْ أَبِی قَتَادَهَ الْأَنْصَارِیِّ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه وسلم سُئِلَ عَنْ صَوْمِهِ؟ … -وَفِیهِ- وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ یَوْمٍ، وَإِفْطَارِ یَوْمٍ؟ قَالَ: «ذَاکَ صَوْمُ أَخِی دَاوُدَ ÷» قَالَ: وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ یَوْمِ الِاثْنَیْنِ؟ قَالَ: «ذَاکَ یَوْمٌ وُلِدْتُ فِیهِ، وَیَوْمٌ بُعِثْتُ – أَوْ أُنْزِلَ عَلَیَّ فِیهِ -» … وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَرَفَهَ؟ فَقَالَ: «یُکَفِّرُ السَّنَهَ الْمَاضِیَهَ وَالْبَاقِیَهَ» قَالَ: وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَاشُورَاءَ؟ فَقَالَ: «یُکَفِّرُ السَّنَهَ الْمَاضِیَهَ».^[۶]

از ابوقتاده رضی الله عنه روایت است که از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد روزه‌‌اش سوال شد … و نیز از یک روز در میان روزه گرفتن سوال شد؟ در پاسخ فرمود: «این روزه‌‌ی برادرم داود ÷ می‌‌باشد». راوی می‌‌گوید: و از روزه‌‌ی روز دوشنبه سوال شد؟ فرمود: «دوشنبه روزی است که در آن متولد شده‌‌ام، به پیامبری مبعوث شدم -یا در این روز بر من وحی نازل شد-» … و از روزه‌‌ی روز عرفه سوال شد؟ فرمود: «موجب مغفرت گناهان سال گذشته و آینده می‌‌شود». و از روزه‌‌ روز عاشورا سوال شد؟ فرمود: «کفاره‌‌ی گناهان سال گذشته خواهد بود».

برای مسافر مستحب است که روزه‌‌ی عرفه و روز دهم محرم (عاشورا) را روزه بگیرد تا به ثواب آن دست یابد؛ زیرا این دو روز در سال تکرار نمی‌‌شوند و برای حجاج روزه گرفتن روز عرفه جایز نیست. و این اقتدا به رسول الله صلی الله علیه وسلم بوده و از طرفی روزه نگرفتن این روز برای حجاج باعث تقویت آن‌ها جهت ادای مناسک حج می‌‌باشد.

[۱]– مسلم حدیث شماره ۱۱۶۳

[۲]– مسلم حدیث شماره ۱۱۶۴

[۳]– مسلم حدیث شماره ۱۱۶۰

[۴]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۲۸۴۰ و مسلم حدیث شماره ۱۱۵۳ با لفظ بخاری

[۵]– متفق علیه: بخاری حدیث شماره ۱۹۶۹ و مسلم حدیث شماره ۱۱۵۶ با لفظ بخاری

[۶]– مسلم حدیث شماره ۱۱۶۲