منظور از مال حرام؛ مالی است که مالکیت و استفادهی آن برای فرد مسلمان حرام شده است.
اموال حرام بر دو نوع است:
اول: اگر مال حرام از نوع مالی باشد که خود آن حرام است مانند: دخانیات، شراب، مواد مخدر، خوک و مثل اینها … در اینها زکات واجب نیست، چون زکات عبادت است و الله جز چیز پاک را قبول نمیکند.
دوم: اگر مال در اصل حرام نباشد اما از راه حرام به دست آمده باشد. استفاده از خود آن مال مباح بوده است اما چون از راه خلاف دستور شریعت به دست آمده حرام شده است. مانند: ربا، رشوه، قمار، اموال غصبی و دزدی و اموالی که خرید و فروش آنها حرام است، مثل شراب، مواد مخدر، خوک و مانند اینها…. در چنین اموالی زکات واجب نیست و حتی اگر بدهند پذیرفته نمیشود، چون درآمد و کسبی پلید و حرام است و الله پاک است و جز پاک را قبول نمیکند، در نتیجه چنین مالی به عنوان زکات قبول نمیشود تا بیارزش بودن آن برملا گردد و چنین مالی و امثال آن مورد تنفر قرار گیرد.
اگر خود مال حرام مثل: شراب، دخانیات و مواد مخدر در اختیار فرد باشد که باید آن مال نابود گردد. اما اگر مال حرام، پول نقد باشد، دو حالت دارد:
اول: اگر صاحب مال را میشناسند که مالش را به خودش برگردانند و صاحب مال بعد از تحویل گرفتن مال خود و گذشت سالی بر آن، زکات آن را بدهد.
دوم: اگر صاحب مال مشخص نبود و امکان پیدا شدنش وجود نداشت، از طرف صاحب مال آن را صدقه بدهند. اگر بعدا صاحب مال پیدا شد و صدقه را قبول کرد که تمام است. اما اگر قبول نکرد ضمانت آن را بپردازند ولی اگر مال را نگه داشت گناهکار است و زکات آن را بدهد.