از همه مردم، پیامبران بیشتر به مصیبتها گرفتار شدهاند و سپس بهترین و بهترینها، هر فرد مؤمنی بر حسب میزان پایبندی به دینش مورد آزمایش قرار میگیرد. به این ترتیب هرکس در دین خود محکمتر و پایبندتر باشد، مصیبتهایش سختتر خواهد بود و هرکس بیشتر مصیبت و مشکل ببیند، پاداش و ثوابش بیشتر و بزرگتر خواهد بود.
آری، پیامبران و صالحان از همه مردم بیشتر مصیبت میبینند، چون اگر اینها با مصیبتها و مشکلات روبرو نشوند، مردم خیال میکنند که در آنها نوعی الوهیت وجود دارد و از طرفی وقتی پیامبران با مصیبت بیشتری روبرو میشوند، صبر کردن در مصیبتها برای مردم آسانتر خواهد شد، چون هرکس بیشتر مصیبت میبیند، بیشتر در پیشگاه پروردگارش التماس مینماید و به پروردگارش نزدیکتر میشود و هرکس به پروردگارش نزدیکتر شود، مصیبتهایش سختتر خواهد بود تا پاداش بزرگ، بزرگتر، بیشتر و کاملتری دریافت نماید.
آری، صبر از بزرگترین نتایج ایمان است؛ زیرا باید با نفس مبارزه کنند و تحمل آن برای افراد سخت است. به سبب اینکه باید جلوی نفس را از خواستههایش بگیرند، از همین زاویه است که صبر نور است و همواره مرد و زن مؤمن با مصیبتها روبرو میشوند تا الله را بدون هیچ گناهی ملاقات میکنند.
۱- الله تعالی میفرماید: ﴿أَمۡ حَسِبۡتُمۡ أَن تَدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّهَ وَلَمَّا یَأۡتِکُم مَّثَلُ ٱلَّذِینَ خَلَوۡاْ مِن قَبۡلِکُمۖ مَّسَّتۡهُمُ ٱلۡبَأۡسَآءُ وَٱلضَّرَّآءُ وَزُلۡزِلُواْ حَتَّىٰ یَقُولَ ٱلرَّسُولُ وَٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ مَتَىٰ نَصۡرُ ٱللَّهِۗ أَلَآ إِنَّ نَصۡرَ ٱللَّهِ قَرِیبٞ٢١۴﴾ [البقره: ۲۱۴]: «[ای مؤمنان،] آیا پنداشتهاید که وارد بهشت میشوید و حال آنکه هنوز مانند آنچه بر [سرِ] پیشینیان شما آمد، بر [سرِ] شما نیامده است؟ دشواری و زیان به آنان رسید و [چنان سختی کشیدند و] به لرزه افتادند که پیامبر و کسانی که با او ایمان آورده بودند گفتند: «یاریِ الله کی فرا خواهد رسید؟» آگاه باشید! بیتردید، یاریِ الله نزدیک است».
۲- عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ وَأَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنهما عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «مَا یُصِیبُ الْمُسْلِمَ مِنْ نَصَبٍ وَلا وَصَبٍ، وَلا هَمٍّ وَلا حُزْنٍ، وَلا أَذًى وَلا غَمٍّ، حَتَّى الشَّوْکَهِ یُشَاکُهَا، إِلاَّ کَفَّرَ اللَّهُ بِهَا مِنْ خَطَایَاهُ».[۱]
ابوسعید خدری و ابوهریره رضی الله عنهما میگویند: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «مسلمان دچار هیچگونه خستگی، بیماری، نگرانی، ناراحتی، گرفتاری و غمی نمیشود مگر اینکه الله به وسیلۀ آنها، گناهانش را میبخشد. حتی خاری که به پایش میخلد (باعث کفارۀ گناهانش میشود)».
۳- عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: مَا لِعَبْدِی المُؤْمِنِ عِنْدِی جَزَاءٌ، إِذَا قَبَضْتُ صَفِیَّهُ مِنْ أَهْلِ الدُّنْیَا ثُمَّ احْتَسَبَهُ، إِلَّا الجَنَّهُ».[۲]
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «الله میفرماید: هرگاه یکی از عزیزانِ بندهی مؤمنم را در دنیا از او میگیرم و او به امید اجر و ثواب، صبر میکند، نزد من پاداشی جز بهشت ندارد».
۴- عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی وَقَّاصٍ رضی الله عنه قَالَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَیُّ النَّاسِ أَشَدُّ بَلَاءً؟ قَالَ: «الأَنْبِیَاءُ ثُمَّ الأَمْثَلُ فَالأَمْثَلُ، فَیُبْتَلَى الرَّجُلُ عَلَى حَسَبِ دِینِهِ، فَإِنْ کَانَ دِینُهُ صُلْبًا اشْتَدَّ بَلَاؤُهُ، وَإِنْ کَانَ فِی دِینِهِ رِقَّهٌ ابْتُلِیَ عَلَى حَسَبِ دِینِهِ، فَمَا یَبْرَحُ البَلَاءُ بِالعَبْدِ حَتَّى یَتْرُکَهُ یَمْشِی عَلَى الأَرْضِ مَا عَلَیْهِ خَطِیئَهٌ».[۳]
سعد بن ابیوقاص رضی الله عنه روایت میکند که گفتم: ای رسول الله! چه کسانی از همهی مردم بیشتر به سختیها گرفتار میشوند؟ فرمود: «پیامبران، و سپس به ترتیبِ شبیهتر بودن به آنها از لحاظ دینداری، افراد به سختیها و مصیبتها گرفتار میشوند و هر فرد به میزان دینداریاش مبتلا به سختیها میشود، اگر در دینداریاش استوار و محکم باشد به سختیهایش افزوده میشود. اما اگر در دینداریاش ضعف داشته باشد از سختیهایش کاسته خواهد شد و بنده(ی مؤمن) همواره به سختیها و مصیبتها مبتلا میشود تا آن که بدون کوچکترین گناهی روی زمین راه میرود».
۵- عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم: «مَا یَزَالُ البَلَاءُ بِالمُؤْمِنِ وَالمُؤْمِنَهِ فِی نَفْسِهِ وَوَلَدِهِ وَمَالِهِ حَتَّى یَلْقَى اللَّهَ وَمَا عَلَیْهِ خَطِیئَهٌ».[۴]
ابوهریره رضی الله عنه روایت میکند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «مردان و زنان مؤمن همیشه در جان و فرزند و مال خویش مورد آزمایش الله قرار میگیرند، تا درحالی الله را ملاقات کنند که گناهی بر آنان نمانده باشد».
[۱]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۵۶۴۱ و مسلم حدیث شماره ۲۵۷۳ با لفظ بخاری
[۲]– بخاری حدیث شماره ۶۴۲۴
[۳]– صحیح؛ ترمذی حدیث شماره ۲۳۹۸ و ابن ماجه حدیث شماره ۴۰۲۳ با لفظ ترمذی
[۴]– صحیح؛ ترمذی حدیث شماره ۲۳۹۹