تعریف حدیث:

الف) حدیث در لغت عبارتست از هرآنچه که ضد قدیم باشد. و عبارتست از: هر کلامی که بوسیله‌‌ی آن سخن گفته شود و نقل گردد و به انسان ابلاغ شود. قرآن می‌فرماید: ﴿وَمَنۡ أَصۡدَقُ مِنَ ٱللَّهِ حَدِیثٗا٨٧﴾ [النساء: ۸۷].

یعنی: و راستگوتر از خدا در سخن‌ کیست‌؟

و می‌فرماید: ﴿فَلۡیَأۡتُواْ بِحَدِیثٖ مِّثۡلِهِۦٓ إِن کَانُواْ صَٰدِقِینَ٣۴﴾ [الطور: ۳۴].

یعنی: اگر راست مى‏گویند سخنى همانند آن بیاورند.

در این آیه خداوند تبارک و تعالی کتاب خویش را حدیث نامیده است.

و باز می‌فرماید: ﴿وَإِذۡ أَسَرَّ ٱلنَّبِیُّ إِلَىٰ بَعۡضِ أَزۡوَٰجِهِۦ حَدِیثٗا﴾ [التحریم: ۳].

یعنی: و آنگاه‌ که‌ پیامبر با برخی‌ از همسران‌ خود سخنی‌ نهانی‌ گفت.

ب) و حدیث در اصطلاح عبارتست از: هرآنچه که از قول یا فعل یا تقریر^[۱] یا صفتی (ظاهری یا اخلاقی) که به پیامبر ج نسبت داده می‌شود.^[۲]

و جمهور گفته‌اند حدیث عبارتست از: هرآنچه که به پیامبر ج یا صحابی یا تابعی نسبت داده می‌شود.^[۳]

[۱]– تقریر به این معنی است که در حضور پیامبر ج کاری صورت گرفته باشد و ایشان آن را رد نکرده باشند، و یا در غیاب پیامبر ج قولی گفته شود یا فعلی انجام گردد و سپس آن را به پیامبر ج ابلاغ کنند و ایشان آن را تایید کند یا رد ننماید.

[۲]– مثال‌هایی برای قول و فعل و تقریر در بخش اول این کتاب خواهد آمد.

[۳]– لمحات فی أصول الحدیث؛ دکتر محمد ادیب صالح، ص۲۸٫