امام غزالی و حب‌ جاه

در احیاء العلوم عنوانی به نام «بیان سبب کون الجاه محبوباً بالطبع حتی لا یخلو عنه قلب الا بشدید المجاهده»؛ ترجمه: «انسان طبعاً جاه را به قدری دوست دارد که بدون مجاهدۀ شدید، بیرون راندنش از قلب، از محالات است» وجود دارد که در ضمن آن امام غزالی چنین می‌نویسد: بدانید که به هر عللی که سیم و زر و اموال دیگر محبوب باشند، عیناً به همان علل، جاه و مقام نیز محبوب است. بلکه همچنان که زر از سیم محبوب‌تر است هر چند که در مقدار مساوی باشند، به همین صورت جاه بر مال باید برتری داشته باشد. این را که می‌دانید که درهم و دینار در ذات خودش هیچگونه جذابیت و معنویتی ندارد؛ زیرا آن نه خوردنی است و نه نوشیدنی و نه برای عقد و ازدواج به درد می‌خورد؛ زیرا در ذات خودش درهم و دینار با سفال یکسان است، اما آن محبوبیت و جذابیتی که آن دو دارند بر این مبنی است که وسیله‌ای برای حصول خواهش‌ها و چیزهای محبوب می‌باشند و همین چیز در جاه نیز هست؛ زیرا جاه تسخیر قلوب را نیز می‌گویند؛ همچنان که مالکیت سیم و زر چنین نیرویی به انسان می‌دهد که به وسیلۀ آن هر انسانی به اغراض و مقاصدش می‌تواند برسد و به همین صورت تسخیر قلوب بندگان خدا وسیله‌ای است برای رسیدن به اهداف.