ظهور بدعت در زندگی مسلمانان و علل آن

– پیدایش بدعت در زندگی مسلمانان از دو جهت قابل بررسی است

أ – از جهت وقت پیدایش بدعت:

شیخ الإسلام می‌گوید^[۱]: «باید دانست که عموم بدعت‌ها در عبادات از اواخر عهد خلفای راشدین در امت بوجود آمد، همانطور که پیامبر صلی الله علیه و سلم خبر داده بود: «مَنْ یَعِشْ مِنْکُمْ فَسَیَرَى اخْتِلاَفًا کَثِیرًا فَعَلَیْکُمْ بِسُنَّتِى وَسُنَّهِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِینَ الْمَهْدِیِّینَ»^[۲]. «هر کس از شما زنده بماند، اختلافات زیادی را می‌‌بیند لذا بر شما لازم است که به سنت من و سنت خلفای راشدین هدایت شده تمسک جویید». و اولین بدعتی که به وجود آمد بدعت قدر [پیروان این بدعت را قدریه می‌گویند]، و إرجاء [پیروان این بدعت را مرجئه می‌‌گویند]، تشیع وخوارج [حروریه] بود. خوارج پس از کشته شدن عثمان t و اختلاف بین مسلمانان پیدا شدند. سپس در اواخر عصر صحابه یعنی اواخر عصر ابن عمر، ابن عباس، جابر و امثال آنان، بدعت قدریه بوجود آمد. فرقه‌ی مرجئه اندکی بعد از قدریه بوجود آمدند. جهمیه در اواخر عصر تابعین یعنی بعد از مرگ عمر بن عبدالعزیز بوجود آمد، روایت است که عمر بن عبدالعزیز درباره آنان به مردم هشدار داده بود، جهم در خراسان در زمان خلافت هشام ابن عبدالملک ظاهر شد.

این بدعت‌ها در قرن دوم در حالی بوجود آمد که اصحاب در میان مردم بودند. آنان با پیروان این بدعت‌ها مبارزه کردند.

سپس بدعت اعتزال [پیروان این بدعت را معتزله می‌گویند] بوجود آمد، فتنه و اختلاف آراء و گرایش به بدعت‌‌ها و هواهای نفسانی در میان مسلمانان رواج یافت، سپس بعد از انتهای قرون مفضله ساختن بارگاه و زیارتگاه بر قبور بوجود آمد و به همین ترتیب با گذشت زمان بدعت‌‌های بیشتری با اشکال مختلفی بوجود آمده و رواج یافت.

[۱]-مجموع الفتاوی (۱۰/۳۵۴).

[۲]– ابو داود و ترمذی – و ترمذی می‌‌گوید: حدیث. حسن صحیح.