نمازهای سنت مؤکده غیر از رواتب

نمازهای سنت مؤکده غیر از رواتب سه تا هستند: نماز سنت شب، و نماز سنت ضحی (چاشتگاه) و نماز سنت تراویح. و اما نماز شب را همه پیشوایان فقه بر مستحب بودن آن اجماع دارند و خداوند می‌گوید:
﴿وَمِنَ ٱلَّیۡلِ فَتَهَجَّدۡ بِهِۦ نَافِلَهٗ لَّکَ﴾ [الإسراء: ۷۹].
«و قسمتی از شب را (به نماز خواندن) بیدار بمان که این زیادتی برای توست».
﴿کَانُواْ قَلِیلٗا مِّنَ ٱلَّیۡلِ مَا یَهۡجَعُونَ ١٧﴾ [الذاریات: ۱۷].
«آنها شب‌ها اندکی می‌خوابیدند (و نماز می‌خواندند)».
﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ یَدۡعُونَ رَبَّهُمۡ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا﴾ [السجده: ۱۶].
«شب از رختخواب بر می‌خیزند و با خوف از عذاب خدا و امید به رحمت وی او را می‌خوانند».
در آغاز نماز شب واجب بود سپس نسخ گردید. و در حدیث است:
«عَلَیکُم بِقِیامِ اللَّیْلِ فَإِنَّهُ دَأْبُ الصّالحِینَ قَبْلَکُم وَقُرْبَهٌ لَکُمْ إِلی رَبِّکُم وَمُکَفِّرَهٌ لِلسَّیِّئَاتِ وَمَنْهاهٌ عَنِ الإِثمِ» (رواه الحاکم(.
«بر شما باد که بر انجام نماز شب مداومت کنید چه بی‌گمان آن عادت مردان صالح و شایسته پیش از شما است و شما را به پروردگارتان نزدیک می‌سازد و کفاره گناهان و نهی کننده از گناه است».
و در حدیث دیگری آمده است:
«مَن صَلّی فی لَیلَهٍ بِمائَهٍ آیَهٍ لَم یُکْتَبْ مِنَ الغافِلینَ وَمَنْ صَلّی بِمِأَتَی آیَهٍ فَإِنَّهُ یُکْتَبُ مِنَ القانِتیِنَ وَالْـمُطِیعِینَ لِلهِ الـمُخْلِصِیْنَ». (رواه الحاکم).
«هرکس در یک شب در نماز یکصد آیه قرآن بخواند او را از جمله غافلان نمی‌نویسند، و هرکس در نماز شب دویست آیه بخواند او را از جمله بندگان عابد و مطیع و مخلص خدا می‌نویسند».
وسط شب برای نماز شب بهترین وقت است، چون از پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال شد بعد از نمازهای فرض چه نمازی بهتر است؟ گفت: نماز در دل شب (وسط شب). زیرا عبادت در دل شب دشوارتر است و غفلت مردم از عبادت در آن وقت بیشتر است، و نماز شب در نیمه شب خیرش بیشتر است از نماز شب در نیمه اول شب چون خدا می‌گوید:
﴿وَبِٱلۡأَسۡحَارِ هُمۡ یَسۡتَغۡفِرُونَ ١٨﴾ [الذاریات: ۱۸].
«(بندگان نیکوکار) بامدادان طلب استغفار می‌کنند».
چون آخر شب وقت نزول خدا است و خداوند با قدرت خویش نزول می‌کند نه نزول حلولی و جسمانی زیرا:
﴿لَیۡسَ کَمِثۡلِهِۦ شَیۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلۡبَصِیرُ ١١﴾ [الشوری: ۱۱].
«هیچ چیزی مانند خدا نیست و خداوند مثل ندارد و او شنوا و بینا است».
در تمام شب نماز خواندن و بیدار ماندن مکروه است، چون برای بدن زیان دارد و در حدیث نیز بدان اشاره شده است. و ترک نماز شب برای کسی که بدان عادت گرفته است مکروه است، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم به عبدالله بن عمروعاص  گفت:
«یا عَبدَاللهَ لَا تَکُنْ مِثْلَ فُلانٍ کانَ یَقُومُ اللَّیلَ ثُمَّ تَرَکَهُ». (رواه الشیخان).
«ای عبدالله مانند فلانی مباش که نماز شب می‌خواند سپس آن را ترک کرد».
و اما نماز سنت ضحی و چاشتگاهی به دلیل سخن خداوند است که می‌گوید:
﴿یُسَبِّحۡنَ بِٱلۡعَشِیِّ وَٱلۡإِشۡرَاقِ ١٨﴾ [ص: ۱۸].
«تسبیح کنندگان هستند درشب و هنگام چاشت».
ابن عباس م گفت: معنی اشراق در آیه ضحی و چاشت است، و مقصود نماز چاشت می‌باشد. در صحیحین به روایت از ابوذر  آمده است: «دوست و سرور و بزرگم سه چیز را به من سفارش کرد، اینکه هرماه سه روز را روزه بگیرم، و هر روز دو رکعت در وقت چاشت بخوانم، و هرشب پیش از خواب نماز سنت وتر را بگزارم». بخاری بر آن افزوده است: (آنها را ترک نکنم). حداقل نماز سنت الضحی دو رکعت است و حداکثر آن دوازده رکعت است. چون پیامبرصلی الله علیه وسلم به ابوذر  گفت:
«إِن صَلَّیتَ الضُّحَی إِثْنَی عَشْرَهَ رَکعَهً بَنَی اللهُ لَکَ بَیْتاً فِی الْـجَنَّـهِ». (رواه البیهقی و ضعفه).
«اگر دوازده رکعت نماز سنه الضحی را بخوانی خداوند برایت خانه‌ای در بهشت می‌سازد».
نووی گفته است که: حداکثر آن هشت رکعت است، و بیشتر علما چنین گفته‌اند، و شیخین نیز آن را از حدیث أم هانی روایت کرده‌اند. وقت سنه الضحی از هنگامی است که خورشید به اندازه یک نیزه بلند می‌شود و تا خورشید به استواء می‌رسد ادامه دارد.