تعریف علم کلام و مهم­ترین موضوعات آن (۳)

بدانید که نه اسلام را یاری کردند و نه پشت دشمن را شکستند بلکه با بدعاتی که آوردند، افراد زیادی از آنان پیروی کردند و چنین دچار فساد در عقیده شدند.[۱] ذکر اسباب و علل آن گذشت و بیان آن در بحث ما نمی­گنجد. و هنگام بحث از آرا و اندیشه­های کلامی از آن به تفضیل صحبت خواهیم کرد. اما اکنون به بیان منهج اشتباه متکلمان اکتفا می­کنیم – که این مساله درحقیقت دیدگاه فراگیر سلفی را برای ما بیان می­کند – که به ضرورت علم به آنچه الله متعال به رسولش نازل کرده، یعنی کتاب و سنت متکی است چنانکه صحابه و تابعین و کسانی که راه آنها را پیمودند، به ویژه در اصول توحید و ایمان چنین کردند و پس از شناخت آنچه رسول الله بیان کرده است، به اقوال متفکرین و مقصود آنها توجه کرده و اقوال آنها را به کتاب و سنت عرضه کردند با علم به اینکه عقل صریح، همیشه موافق با رسول الله بوده و با آن مخالفت نمی­کند.

میزان کتاب الله است. «اللَّهُ الَّذِی أَنزَلَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ وَالْمِیزَانَ» اما عقل از شناخت تفصیلی آنچه الله متعال در کتابش ذکر نموده قاصر است پس رسول آمد تا آنچه را که توان شناخت آن­را از این کتاب ندارند، به آنان بیان کند تا اینکه با اندیشه­ها و ندانسته­های باطل خود به شناخت آن نپردازند. پیامبران صلوات­الله­و­سلامه­علیهم به اموری که موجب حیرت عقول است خبر داده­اند نه به اموری که از محالات است؛ و چون این همان منهج و روش صحیح باشد، منهج و روش­های مخالف، عکس این منهج است زیرا از ایجاد بدعت با رای و تأویلات برخی افراد به وجود آمده­اند. سپس آنچه را رسول الله آورده است تابع تاویلات خود قرار داده­اند. پس الفاظ آن­را تحریف نموده و مطابق اصول خود آن­را تفسیر می­کنند.[۲]

[۱] – ابن تیمیه: شرح حدیث النزول ص ۱۶۳٫

[۲] – ابن تیمیه مجموع الفتاوی ج ۱۷، ص ۴۴۳، ۴۴۴