شیوهی تدوین «اطراف»:
اطراف جمع «طرف» است و عبارت است از کتابی که مؤلف درآن به ذکر جزئی از حدیث که بر بقیه دلالت دارد، اکتفا کرده است و طرف و اسناد آن حدیث به نقل از مأخذی که حدیث درآن وجود دارد، بیان نموده است.
و نویسندگان این کتابها، غالباً آنها را براساس مسانید صحابه و ترتیب اسامی آنها به ترتیب حروف الفبا، طبقه بندی و مرتب میکنند [و کتابهای اطراف، حکم فهرست راهنما یا فرهنگ حدیث را دارند و دو فائدهی بسیار مهم دارند: اول اینکه آگاهی براسانید حدیثها را آسان میکنند، زیرا تمام طرف در یک جا فراهم آمده است، و دوم اینکه نشان میدهند که از صاحبان منابع و مجموعههای حدیثی، چه کسانی آن حدیث را نقل کردهاند و در چه بابی از کتاب خود آوردهاند.]
و از مشهورترین کتابهای اطراف میتوان این کتب را نام برد:
- «اطراف الصحیحین» تألیف: ابومحمد واسطی (متوفی ۴۰۱ه).
- «تحفه الاشراف بمعرفه اطراف الکتب السته» تألیف: حافظ ابوحجاج یوسف مزّی (متوفی ۷۴۲ه).
- «الاشراف علی معرفه أطراف السنن الاربعه»: تألیف: ابن عساکر (متوفی ۵۷۱ه).