مراد از توبه در آیه، رجوع از کفر به سوی توحید است

امام محدّثین بخاری، بابی در کتاب صحیحش باز کرده است تحت: «فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَهَ وَآتَوُاْ الزَّکَاهَ فَخَلُّواْ سَبِیلَهُمْ» سپس با سندش از ابن عمر از رسول خدا صلی الله علیه وسلم، حدیث آورده است که ایشان فرموده است: «أمرت أن أقاتل الناس حتى یشهدوا أن لا إله إلا الله وأن محمداً رسول الله، ویقیموا الصلاه ویؤتوا الزکاه فإذا فعلوا ذلک عصموا منی دماءهم وأموالهم إلا بحق الإسلام وحسابهم على الله»؛ «به من دستور داده شده است که با مردم بجنگم تا گواهی دهند که معبودی به حق جز خدای یکتا نیست و محمد فرستاده‌ی اوست و نماز به جای آورند و زکات را پرداخت کنند و همین که این کارها را انجام دادند، خون و مال آنان از جانب من محفوظ است؛ مگر در برابر حقی که به عهده خواهند داشت و حساب (نیت و کارهای پنهانی) آنان با خداست».

حافظ ابن حجر می‌گوید: «وإنما جعل الحدیث تفسیراً للآیه لأن المراد بالتوبه فی الآیه الرجوع عن الکفر إلى التوحید ففسره قوله صلى الله علیه وسلم: “حتى یشهدوا أن لا إله إلا الله وأن محمداً رسول الله”. وبین الآیه والحدیث مناسبه أخرى لأن التخلیه فی الآیه والعصمه فی الحدیث بمعنى واحده».

ترجمه: «و همانا حدیث تفسیر آیه است، برای اینکه مراد از توبه در آیه، رجوع از کفر به سوی توحید است و آن را این قول رسول خدا صلی الله علیه وسلم تفسیر کرده است که می‌فرماید: «حتى یشهدوا أن لا إله إلا الله وأن محمداً رسول الله». و بین آیه و حدیث مناسبت دیگری است برای اینکه، تخلیه (رها کردن آنان) و عصمه (در امان ماندن آنان) در حدیث، به یک معنا هستند».[۱]

[۱]– فتح الباری جـ۱ ص۹۴: ۹۵ –کتاب الإیمان