آیا عمر رضی الله عنه اهل بیت بودند؟

اینجانب می خواستم بدانم آیا حضرت عمر رضی الله عنه به خاطر اینکه داماد حضرت علی بودند جزو اهل بیت هستند یا نه؟ آیا اهل بیت معصوم هستند؟

الحمدلله،

اهل بیت پیامبر صلى الله علیه و سلم معصوم نیستند و معصومیت فقط خاص پیامبران است.

اما در مورد اهل بیت پیامبر صلى الله علیه و سلم، علماء – رحمت خدا بر آنان باد – در تعیین کردن اهل بیت نظرات مختلفی بیان کرده اند:

بعضی از آنها گفته اند : اهل بیت پیغمبر – صلی الله علیه و سلّم – عبارتند از : همسران و نوادگان و فرزندان هاشم و فرزندان عبد المطلب و بردگانشان ، و بعضی از آنها گفته اند : همسرانش جزو اهل بیت او نیستند ، و بعضی گفته اند اهل بیت قریشیها هستند ، و نظر بعضی دیگر اینست که با تقوا ترین امت اسلامی اهل بیت او هستند ، و بعضی بر این باورند که امت محمّد صلی الله علیه و سلّم مجموعاً اهل بیت هستند .

قول راجح بر این است که همسران پیغمبر- صلی الله علیه و سلّم – جزو اهل بیت هستند ، به دلیل اینکه خداوند بعد از اینکه همسران پیغمبر – صلی الله علیه و سلّم –  را به حجاب دستور می دهد می فرماید : إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا . از آیه ۳۳/ الاحزاب ، یعنی : “خدا فقط مى‏خواهد آلودگى را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.” و نیز به دلیل خطاب ملائکه نسبت به سارا همسر ابراهیم – علیه السلام – که گفتند : “رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْت.” از آیه ۷۳/ هود ، یعنی : “رحمت‏خدا و برکات او بر شما خاندان [رسالت] باد.” و به دلیل اینکه همسر لوط از اهل بیت لوط استثنا شده است آنجا که خداوند می فرماید : “إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِینَ * إِلاَّ امْرَأَتَهُ.” ۵۹-۶۰ / الحجر . یعنی : “مگر خانواده لوط که ما قطعا همه آنان را نجات مى‏دهیم مگر زنش” ، استثنا شدن از اهل بیت دلیل اهل بیت بودن همسرش میباشد .

امّا اینکه آل مُطَّلب نیز از اهل بیت باشند ، در روایتی که از امام احمد نقل شده آنان نیز از جمله اهل بیت به حساب آمده اند ، و این نظر امام شافعی نیز می باشد، امام ابو حنیفه و امام مالک نظرشان بر این است که آل مُطَّلب از زمره آل بیت پیغمبر صلی الله علیه و سلّم نیستند ، و باز این بر گرفته از روایتی است که از امام احمد نقل شده است . رأی راجح این است که : نوادگان مُطَّلب از جمله آل بیت پیغمبر هستند ، و دلیل بر آن روایتی است که بخاری در شماره ( ۲۹۰۷ ) و نسائی در شماره ( ۴۰۶۷ ) نقل کرده و غیر آنان نیز روایت کرده اند از جبیر بن مطعم – رضای خدا بر او باد – که گفته است : ” مَشَیْتُ أَنَا وَعُثْمَانُ بْنُ عَفَّانَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقُلْنَا : یَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْطَیْتَ بَنِی الْمُطَّلِبِ وَتَرَکْتَنَا وَنَحْنُ وَهُمْ مِنْکَ بِمَنْزِلَهٍ وَاحِدَهٍ ؟! فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ : إِنَّمَا بَنُو الْمُطَّلِبِ وَبَنُو هَاشِمٍ شَیْءٌ وَاحِدٌ ” یعنی: “من و عثمان بن عفان به نزد رسول الله صلی الله علیه و سلّم رفتیم و گفتیم : یا رسول الله – صلی الله علیه و سلم – به نوادگان مُطَّلب عطا کرده  و ما را رها کرده ای در حالیکه ما و آنها نسبت به شما مثل هم هستیم؟! پیغمبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : بنی هاشم و بنی مُطَّلب یکی هستند.”

و بنو هاشم بن عبد مناف که عبارتند از : اهل خانواده علی، عباس، جعفر، عقیل، و حارث بن عبد المطلب از جمله آهل بیت محسوب هستند . این موضوع در حدیثی آمده است که امام احمد از زید بن ارقم – رضای خدا بر او باد – روایت کرده اند که زید گفت : روزی رسول الله – صلی الله علیه و سلم – در بین ما برای خطبه بر خاست در بین مکه و مدینه نزدیک آبی که به خُمّ معروف بود ؛ پس از حمد و ثنای خدا و موعظه تذکراتی فرمود : ” أَمَّا بَعْدُ أَلَا یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ یُوشِکُ أَنْ یَأْتِیَنِی رَسُولُ رَبِّی عَزَّ وَجَلَّ فَأُجِیبُ ؛ وَإِنِّی تَارِکٌ فِیکُمْ ثَقَلَیْنِ أَوَّلُهُمَا کِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِیهِ الْهُدَى وَالنُّورُ فَخُذُوا بِکِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى وَاسْتَمْسِکُوا بِهِ – فَحَثَّ عَلَى کِتَابِ اللَّهِ وَرَغَّبَ فِیهِ – قَالَ : وَأَهْلُ بَیْتِی أُذَکِّرُکُمْ اللَّهَ فِی أَهْلِ بَیْتِی أُذَکِّرُکُمْ اللَّهَ فِی أَهْلِ بَیْتِی أُذَکِّرُکُمْ اللَّهَ فِی أَهْلِ بَیْتِی ” فَقَالَ لَهُ حُصَیْنٌ : وَمَنْ أَهْلُ بَیْتِهِ یَا زَیْدُ ؟ أَلَیْسَ نِسَاؤُهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ ؟ قَالَ : إِنَّ نِسَاءَهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَلَکِنَّ أَهْلَ بَیْتِهِ مَنْ حُرِمَ الصَّدَقَهَ بَعْدَهُ . قَالَ :  وَمَنْ هُمْ ؟ قَالَ : ” هُمْ آلُ عَلِیٍّ وَآلُ عَقِیلٍ وَآلُ جَعْفَرٍ وَآلُ عَبَّاسٍ ” قَالَ : أَکُلُّ هَؤُلَاءِ حُرِمَ الصَّدَقَهَ ! قَالَ : نَعَمْ . رواه أحمد برقم ۱۸۴۶۴ . یعنی: “ای مردم آگاه باشید که من انسانی بیش نیستم ، نزدیک است فرستاده پروردگارم (ملک الموت) بیاید و من نیز دعوتش را جواب گویم ؛ و من دو چیز سنگین و مهم را میان شما به جا می گزارم ، اولینشان کتاب خدای غزّ و جلّ است که در آن نور و هدایت هست پس کتاب خدا را گرفته و بدان دستاویز شوید – مردم را بر کتاب خدا تشویق ترغیب نمود – و گفت : اهل خانواده ام ، در مورد اهل خانواده ام خدا را به یادتان می آورم ، در مورد خانواده ام خدا را به یادتان می آورم ، در مورد خانواده ام خدا را به یادتان می آورم ، سپس حصین گفت: اهل خانواده اش چه کسانی هستند ای زید ؟ آیا همسرانش اهل خانواده اش نیستند ؟ زید گفت : همسرانش اهل خانواده اش هستند امّا اهل خانواده اش کسانی هستند بعد از خودش صدقه بر آنان حرام است . حصین گفت : آنان چه کسانی هستند ؟ زید گفت : آنان آل علی ، و آل عقیل ، و آل جعفر ، و آل عباس هستند . حصین گفت : آیا صدقه بر همه آنها حرام است ؟ گفت : بله . امام احمد در شماره ( ۱۸۴۶۴ ) این حدبث را روایت کرده است .

امّا بردگان ، به خاطر حدیثی که از مهران غلام پیغمبر- صلی الله علیه و سلم – روایت شده است که پیغمبر فرمودند : ” إِنَّا آلُ مُحَمَّدٍ لَا تَحِلُّ لَنَا الصَّدَقَهُ وَمَوْلَى الْقَوْمِ مِنْهُمْ ” رواه أحمد برقم ۱۵۱۵۲ . یعنی : صدقه برای ما آل محمد حلال نیست و غلام هر قومی از جمله آن قوم است . روایت امام احمد شماره (۱۵۱۵۲).

پس آل بیت پیغمبر – صلی الله علیه و سلم – همسران و نواده گان و فرزندان هاشم و عبد المطلب و غلامان آنها هستند، بنابراین بر اساس این رأى عمر رضی الله عنه جزو اهل بیت نیست.

خدای تعالی از همه داناتر است .

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین