خطا وعذر مجتهدین واهل علم

قَالَ الإمَام إبنُ تَیمِیَّه رَحِمَه اللَّه

وکَثِیرٌ مِنْ مُجْتَهِدِی السَّلَفِ وَالْخَلَفِ قَدْ قَالُوا وَفَعَلُوا مَا هُوَ بِدْعَهٌ وَلَمْ یَعْلَمُوا أَنَّهُ بِدْعَهٌ إمَّا لِأَحَادِیثَ ضَعِیفَهٍ ظَنُّوهَا صَحِیحَهً وَإِمَّا لِآیَاتِ فَهِمُوا مِنْهَا مَا لَمْ یُرَدْ مِنْهَا وَإِمَّا لِرَأْیٍ رَأَوْهُ وَفِی الْمَسْأَلَهِ نُصُوصٌ لَمْ تَبْلُغْهُمْ

وإِذَا اتَّقَى الرَّجُلُ رَبَّهُ مَا اسْتَطَاعَ دَخَلَ فِی قَوْلِهِ: {رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إنْ نَسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا}

بسیاری از مجتهدین سلف و خلف چیزی که بدعت بوده است را گفته و یا انجام داده اند، به خاطر احادیث ضعیفی که صحیح می نداشتند و یا به خاطر برداشت خطا از آیات قرآن که برداشت این گونه از آن نمی شود،

ویا به خاطر تأویل و رأی خود، دچار بدعت شده اند در حالیکه بدعت بودنش را نمی دانسته اند، و در آن مسأله نصوص و دلایلی بوده که به دست او نرسیده است،

اگر شخص به اندازه وسع و استطاعت خود تقوای الله را پیشه کند، داخل در این فرموده الله می گردد؛ {پروردگارا ما را به خطر فراموشی و خطا مؤاخذه نفرما}

{ مَجْمُوعُ الْفَتَاوَىٰ }لِـ(ابْنِ تَیْمِیَّه) رحمه الله ج ۱۹ ص ۱۹۱