حکم مسواک برای روزه دار بعد از زوال.

مسواک بعد از زوال برای روزه دار چه حکمی دارد؟ دلیل کسانی که آن را مکروه می دانند چیست؟

 

الحمدلله،

قول صحیح آن است که مسواک برای روزه دار و غیر روزه دار در تمام اوقات مستحب است و همچنین برای روزه دار، قبل از زوال و بعد از آن جایز است. به دلیل حدیث عامر بن ربیعه«رضی الله عنه»که در سنن آمده است:[ رأیتُ رسولَ الله ما لا أُحْصِی یَتسوَّکُ وهو صائم.]

«چندین بار که نمی توانم آن ها را بشمارم مرتب می دیدم که پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ در حال روزه مسواک می زد.» ابوداود (۲۳۶۴)

در این جا این صحابی مشخص نکرده است که آیا قبل از زوال ایشان را در حال مسواک دیده است یا بعد از آن، بلکه مطلقاً مسواک زدن ایشان را روایت کرده است. ولی به احتمال غالب ایشان را بعد از زوال دیده چون نماز ظهر و عصر بعد از زوال هستند، و از آن جا که رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مسواک را برای نماز تأکید کرده احتمال می رود که برای نماز ظهر و عصر مسواک می زده است.

اما آنان که مسواک را بعد از زوال مکروه دانسته اند از این حدیث استدلال کرده اند:[ إِذَا صُمْتُمْ فَاسْتَاکُوا أَوَّلَ النَّهَارِ وَلا تَسْتَاکُوا آخِرَهُ ] بیهقی در الکبری (۸۱۲۰، ۸۱۲۱)

[هر وقت روزه گرفتید در ابتدای روز مسواک بزنید و در آخر آن مسواک نزنید.]

حدیث مذکور ضعیف و غیر قابل استدلال می باشد. اینان همچنین از گفتار پیامبرصَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ استدلال می کنند که فرموده است: [لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْیَبُ عِنْدَ اللهِ مِنْ رِیحِ الْمِسْکِ] [بوی دهان روزه دار نزد الله تعالی از بوی مشک خوشبوتر است.] بخاری (۱۹۰۴) و مسلم (۱۱۵۱).

روش استدلال این ها بدین صورت است که چون مسواک بوی دهان را تغییر می دهد، باید از زدن مسواک خود داری نمود. این توجیه نادرست است، زیرا مسواک بوی مخصوصی را که در اثر روزه به وجود می آید از بین نمی برد، زیرا بوی دهان در اثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان نیست، بلکه نشأت گرفته ازمعده می باشد، و با خالی بودن معده از خوراک بد بویی از دهان خارج می شود و این بو از نظر مردم ناپسند است ولی از نظر الله تعالی بسیار دوست داشتنی و پسندیده است. پس مسواک بوی دهان روزه دار را از بین نمی برد بلکه صرفاً دندان ها را تمیز نموده و بد بویی دندانها را از بین می برد نه بویی را که از معده بیرون می آید.

بنابراین صحیح این است که مسواک زدن قبل از زوال و بعد از آن جایز است.

 

شیخ ابن جبرین- فتاوای روزه. ص (۸۸) جمع و ترتیب الزهرانی