اعمالی که در ده شب آخر رمضان انجام آنها سنت است

سوالی داشتم و ان اینست که درده شب اخر رمضان چه چیزها را باید انجا م داد و خواب به چه اندازه باید نمود؟

 

الحمدلله،

در مورد ۱۰ شب اخیر ماه مبارک رمضان، از عایشه صدیقه وارد شده است که پیامبر صلی الله علیه و سلم در ۱۰ شب اخیر رمضان کوشش میکرد و شب را قیام میکرد و خانواده اش را (برای نماز) بیدار میکرد (متفق علیه)، و عایشه همچنین گفت: پیامبر صلی الله علیه و سلم در ۱۰ روز آخر رمضان آنچنان عبادت میکرد که در اوقات دیگر اینکار را نمیکرد (روایت مسلم).

 

و نماز شب سنتی استحبابی و از مهمترین ویژگیهای متقین است. خداوند متعال می‌فرماید :

)إِنَّ المُتَّقِینَ فِی جَنَّات وَ عُیون آخِذِینَ مَا آتَاهُم رَبُّهُم، إنَّهُم کَانُوا قَبلَ ذَلِکَ مُحسِنِینَ. کَانُوا قَلِیلاً مِنَ اللَّیلِ مَایهجَعُونَ. وَ باِلأسحَارِ هُم یستَغفِرُونَ وَ فِی أموَالِهِم حَقٌ للسَّائِلِ وَ المَحرُومِ( (ذاریات : ۱۵-۱۹)

«پرهیزگاران (متقین) در میان باغهای بهشت و چشمه‌ساران خواهند بود، دریافت می‌دارند چیزهایی را که پروردگارشان به ایشان مرحمت فرموده باشد؛ چراکه آنان پیش از آن (در سرای جهان) از زمره نیکوکاران بوده‌اند. آنان اندکی از شب می‌خفتند و در سحرگاهان درخواست آمرزش می‌کردند و در اموال و دارایی‌هایشان حقی و سهمی برای گدایان و بینوایان تهی‌دست بود».

 

از ابوهریره روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم بر قیام رمضان تشویق می‌کرد بدون آنکه بر الزامی بودن آن امر کند و می‌فرمود : (من قام رمضان إیمانا و احتسابا غفرله ماتقدم من ذنبه) (متفق علیه) «کسی که از روی ایمان و به امید پاداش الهی شبهای ماه رمضان را با نماز زنده بدارد همه‌ی گناهان (صغیره‌ی) پیشین بخشوده خواهد شد».

 

لذا در ۱۰ شب اخیر باید از روزها و شبهای دیگر بیشتر در عبادت کوشش شود.

مسئله دوم که در این ایام و شبها مهم است مسئله اعتکاف است.

اعتکاف ده روز آخر ماه رمضان بمنظور برخورداری از خیر و پاداش و دریافتن شب قدر سنت است، خداوند متعال می‌فرماید :

) إِنَّا أنزَلنَاهُ فِی لَیلَهِ القَدرِ وَ مَا أدراکَ مَا لَیلَهُ القَدرِ، لَیلَهُ القَدرِ خَیرٌ مِن ألفِ شَهرٍ تَنَزَّلُ المَلاَئِکَهُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإذنِ رَبِّهِم مِن کُلِّ أمرٍ سَلاَمٌ هِی حَتَّی مَطلَعِ الفَجرِ (  (سوره قدر)

«ما قرآن را در شب با ارزش قدر فرو فرستادیم. تو چه می‌دانی شب قدر کدام است (و چه اندازه عظیم است)؟ شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتر است، فرشتگان و جبرئیل در آن شب با اجازه پروردگارشان پیاپی می‌آیند برای هرگونه کاری، آن شب، شب سلامتی و رحمت است تا طلوع صبح».

از عایشه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم در ده روز آخر رمضان به اعتکاف می‌نشست و می‌فرمود : (تحروا لیله القدر فی العشر الأواخر من رمضان) (بخاری (۲۰۲۰/۲۵۹/۴)،) «شب قدر را در ده شب آخر رمضان جستجو کنید».

 

از عایشه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : (تحروا لیله القدر فی الوتر من العشر الأواخر من رمضان) (متفق علیه) «لیله القدر را در شبهای فرد دهه ی آخر رمضان جستجو کنید».

پیامبر صلی الله علیه و سلم بر قیام این ده شب تشویق و ترغیب می‌کرد :

از ابوهریره روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود : (من قام لیله القدر إیمانا و احتسابا غفرله ما تقدم من ذنبه) (متفق علیه) «هرکس در شب قدر از روی ایمان (به امید ثواب خدا) و امید دریافت اجر و پاداش، قیام کند گناهان (صغیره) او بخشوده می‌شود».

اعتکاف باید در مسجد باشد : به دلیل فرموده خداوند متعال :

) وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أنتُم عَاکِفُونَ فِی المَسَاجِدِ ( (بقره : ۱۸۷)

«و وقتی که در مساجد به (عبادت) اعتکاف مشغولید با همسرانتان همخوابگی نکنید».

و همچنین به دلیل اینکه مسجد محل اعتکاف پیامبر صلی الله علیه و سلم بوده است.

«مستحب است که شخص معتکف به عباداتی مانند نماز و تلاوت قرآن و سبحان الله والحمدلله و لا إله الا الله و الله اکبر گفتن و طلب مغفرت و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و سلم و دعا کردن وبحث و گفتگوی علمی و مانند اینها مشغول شود، و مکروه است که اعتکاف کننده خودش را با سخنان و اعمال بیهوده سرگرم کند همانطور که ساکت ماندنش به گمان اینکه سکوت، او را به خدا نزدیک می‌کند مکروه است».

 

اعتکاف کننده می‌تواند هنگام ضرورت از محل اعتکافش (مسجد) خارج شود، همچنان که شانه کردن مو، تراشیدن سر و گرفتن ناخن‌ها و نظافت بدن برایش مباح است.

اعتکاف با بیرون رفتن از مسجد بدون ضرورت و همبستری کردن با همسر باطل می‌شود.

 

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین