سلسله خانواده ی خوشبخت – محارم

شریعت اسلام تزویج برخی زنان را بر بعضی از مردان حرام ساخته است. یا این تحریم به صورت ابدی و تا آخر عمر است و یا به صورت موقت و گذرا. تحریم ابدی نسبی یا سببی و یا رضاعت حاصل گردد.

* محارم همیشگی که در اثر نسب افراد برقرار می شود چهار قسم می باشد:

۱- فروع و اولاد زن از مردان، و هر چه پایین تر برود: یعنی حرام بودن پسران و پسران پسرانش و همینطور تا پایین تر برود.
۲- اصول و نیای زن از مردان، و هرچه بالاتر برود: یعنی پدران و پدران پدرانش و همینطور تا بالاتر برود.
۳- فروع و اولاد والدین زن و هر چه پایین تر برود: برادران و پسران برادرانش وپسران خواهرانش، و پسران آن ها و تا پایین تر برود. چه تنی باشند و چه ناتنی.
۴- فروع و اولاد اجداد وی چنانچه یک درجه با وی فاصله داشته باشند، پس عموها و دایی هایش هرچند هم که درجه ی پدر یا مادربزرگش با وی باشد بر زن حرام هستند.

* محارم ابدی به دلیل قرابت پنج قسم می باشد:

۱- آنکه شوهر ُیکی از اصول یا نیاکان زن باشد، هرچند هم این نیا و اصل بالاتر برود. شوهر مادر تا ابد بر زن حرام است به شرط آنکه بر مادر دخول نموده باشد.
۲- آنکه شوهر یکی از اولاد باشد. پس شوهر دختر بر زن حرام است، حتی اگر با او نزدیکی ننموده باشد، یعنی به محض عقد نکاح حرمت واقع می شود.
۳- اصول و نیای شوهر زن، هر چقدر بالاتر برود. یعنی پدر شوهر و جد پدری یا مادریش بر زن حرام هستند. چه شوهر با او نزدیکی نموده یا ننموده باشد.
۴- اولاد شوهر زن، و هرچه پایین تر برود. به شرطی که نزدیکی حاصل شده باشد.

* شیر خوردن (رضاعت) باعث حرمت همیشگی از دواج زن با هر مردی از هشت قسم ذکر شده در بالا می گردد. هر آنچه بواسطه ی رابطه ی نسبی و سببی حرام گردد با رضاعت نیز حرام می شود.

جز مواردی از نسبت اجدادی که ازدواج زن و مرد را حرام می گردانند ولی رابطه رضاعت چنان نمی کند؛ به خاطر عدم وجود رابطه ی محرمیت در میانشان. از جمله ی این استثنائات:

۱- خواهر پسر رضاعی. بر پدر پسر رضاعی این محرمیت حاصل نمی شود، چون رابطه ای او را به پدر وصل نمی کند. درحالیکه چنین ارتباطی در خواهر پسر نسبی وجود دارد، چرا که اگر دختر خودش باشد یا دختر همسرش، که با او نزدیکی نموده است، آن دختر در هر دو حالت بر وی حرام می باشد.
۲- مادر خواهر یا برادر رضاعی، نکاحش حرام نمی باشد. درحالی که نظیر آن در حالت نسبی حرام است. چرا که مادر برادر یا خواهر نسبی او، همسر پدرش و نیز مادر او خواهد بود و بر او حرام است.

محارمی که بر اساس گذر زمان و بواسطه ی یکی از اسبابی که با زایل شدن آن ازدواج زن جایز می شود، به قرار زیر می باشند:

شوهر خواهر، شوهر عمه و شوهر خاله و کسانی که حکم تحریم جمع بین محارم در موردشان صدق می کند و نیز تمام مردان تا وقتیکه زن در نکاح یا در عده ی طلاق یا فوت همسرش باشد.
چنانچه مردی زنش را سه طلاقه دهد تکاح مجدد او تا وقتیکه زن شوهر دیگری نکند برایش جایز نیست؛ بگونه ای که شوهر دوم با او نزدیکی نموده و هرگاه او را طلاق داده و عده اش بگذرد میی تواند او را باز به نکاح خود درآورد. فرد زانی تا وقتیکه از زناکاری توبه ننماید. مردی که چهار همسر دارد نمی تواند زن پنجمی را به نکاح درآورد تا زمانیکه یکی از آن چهار تا را طلاق بدهد. مرد غیر مسلمان تا زمانی که اسلام بیاورد. عقد نکاح کسی که در احرام حج تمتع یا عمره بسر می برد حرام می باشد. همچنین ازدواج زن با مردی که او را لعان کرده است مگر آنکه مرد حرف خود راتکذیب نماید و برخی علما این حرمت را ابدی می دانند.

ازدواج  و رضاع:
علما در تعیین مقدار شیردهی که موجب ایجاد رابطه ی رضاعیت شود اختلاف دارند. در اینجا آرای آنان را در این باره بطور خلاصه ذکر می کنیم:

۱- شیردادن اندک یا بسیار در حصول رضاعت و تحریم یکسان می باشد. چنانچه در قرآن کریم آمده است: {وأمهاتکم اللاتی أرضعنکم} [نساء: ۲۳] معنی آیه: « و مادرهایتان که به شما شیر داده‏اند.» همچنین در احادیث از عقبه بن حارث روایت شده که می گوید: ام یحیی دختر ابی اهاب را تزویج نمودم و کنیزکی سیاهپوست آمد و گفت: من شما دو تا را شیر داده ام. من نزد رسول خدا صلى الله علیه و سلم رفته و جریان را بازگو نمودم، ان حضرت صلی الله علیه و سلم فرمود: (وکیف وقد قیل؟ دعها عنک) یعنی: «چگونه (او را به نکاح درمی آوری) حال آنکه در موردش چنان گفته شده؟» و پیامبر صلى الله علیه و سلم از دفعات شیردهی چیزی نپرسیده است. [متفق علیه].
۲- تحریم و رضاع ثابت نمی شود مگر در صورتی که حداقل پنج بار شیردهی جداگانه روی داده باشد. از حضرت عایشه رضی الله عنها روایت شده که بیان می کند: در میان آیات قرآن آیه ای بود که ده بار شیر دهی معین باعث تحریم می شود، سپس آن ها نسخ شده و به جای آن پنج بار شیردهی معین نازل شد. وقتی رسول الله صلى الله علیه و سلم وفات کرد آیات مزبور جزو قرآن بودند. _[مسلم] این روایت با اعتراضات بسیاری مواجه شده و باعث شده که امام بخاری آن را قبول ننماید.
۳- تحریم بواسطه ی سه بار شیردهی یا بیشتر ثابت می گردد، بدلیل فرمایش پیامبر صلى الله علیه و سلم که: (لا تحرم المصه ولا المصتان) یعنی: «نه یک جرعه و نه دو جرعه باعث تحریم نمی شوند.» [رواه الخمسه]

درک نادرستی در مورد این مسأله بویژه در بین جوامع قبیله ای رواج یافته است. دیده می شود که مانع ازدواج دخترانشان با بیگانگان شده ولی پسرانشان آزادی انتخاب از میان نزدیکان یا بیگانگان را دارند، با وجود آنکه ازدواج با نزدیکان را ترجیح می دهند. برای رعایت احتیاط در مورد دین و ایمان زنان و بیرون امدن از دائره ی اختلاف میان ائمه، بهتر است به صرف خوردن شیر از ازدواج با فرد مورد نظر صرف نظر کند.

فلسفه ی تحریم ازدواج در روابط مذکور:

تحریم های ذکر شده با سرشت بشر که خداوند آدمیان را بر آن آفریده است هماهنگی دارد. پیوند موجود میان فرزندان و والدین پیوندی والا و لبریز ازعشق و مهربانی است. پدر و مادر چنان احساسی نسبت به فرزندشان دارند که گویی پاره ی تن آنان است و فرزند چنان به پدرش می نگرد که گویی جزئی از وجود اوست. حال در حضور چنین دوستی و محبتی چگونه می توان بهره گیری یا شهوتی را متصور شد؟ پیوند میان خواهران و برادران آن ها را همچون اعضای یک کالبد قرار داده و رابطه ی میان آن ها بر پایه ی دوستی و محبت بوده و بر دیگر روابط برتری بسیار دارد. چنانکه عموی انسان، برادر پدر اوست و دایی، برادر مادر است، و هر دوی آنان نیز مانند پدر و مادر جزو محارم هستند و زن عمو و دائی و جدش را دوست داشته و آنان را گرامی می دارد.
برادرزاده و خواهر زاده مانند فرزندان فرد می باشند و ارتباطی عاطفی میانشان برقرار است.
وقتی که زنی با یک مرد ازدواج می کند عضوی از خانواده ی وی شده و با پسر یا پدر او ازدواج نمی کند و شوهر نیز با دختر یا مادر همسرش، که در حکم مادر خود اوست، ازدواج نمی نماید. بواسطه ی خوردن شیر و حکم رضاعت نیز آنچه با نسبت اجدادی و قرابت حرام بوده، حرام می گردد، چرا که جسم کودک از شیر زنی که شیرش داده تکامل می یابد.

ترجمه: مسعود