حقوق زنان در عهد جاهلیت.

پس از غواصی در دریاچه‌ی شبهات مستشرقین، آقای روزبهانی از حقوق زنان در عهد جاهلیت سخن می‌گوید: «شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد، در عربستان پیش از اسلام، زنان حق حرکت از هر نقطه به نقطه دیگری را داشته‌اند و حقوق و آزادی‌های آنان به مراتب بیش از زمان ظهور محمد و مسلک جدید او اسلام است. پیش از اسلام زن عرب حق طلاق داشت و در زمان محمد، این حق از او گرفته شد. زن عرب پیش از محمد در جنگ (!) شرکت می‌کرد… از آزادی مذهبی برخوردار بود و مجبور به پیروی از معتقدات فکری شوهرش نبود. الله در سوره نساء آیه سه، تعدد زوجات را جایز می‌شمارد…»(۱)
می‌گویم: این مطالب را در چندین وجه پاسخ می‌دهیم…
اولاً. این‌که مسافرت زنان بدون حضور محارم‌شان جایز نیست، ارتباطی به حقوق بیشتر یا کم‌تر زنان ندارد، بلکه بدان سبب است که از گزندها و آسیب‌های تبه‌کاران و ناجوان‌مردان محفوظ بمانند.
ثانیاً. زنان عهد جاهلیت حق طلاق نداشته‌اند، بلکه طلاق در دست مردان بوده است(۲)  و اگر زنی می‌خواست از شوهرش جدا شود، مجبور بود که او را با بخشیدن مال و ثروت راضی به طلاق کند.(۳)  آقای دکتر جواد علی در این رابطه فرموده‌اند: «طلاق از حقوق مردان بوده و آن را هر زمان که بخواهد استفاده می‌کند، اما زن حق طلاق ندارد.»(۴)   و اگر مردی قصد طلاق همسرش را داشت، عباراتی مانند «الحقی بأهلک» و یا «أنت مخلى کهذا البعیر»! را به کار می‌برد.(۵)
ثالثاً. عدم وجوب جهاد بر زنان مسلمان(۶)   دلالتی بر این ندارد که مظلوم واقع شده باشند، زیرا جنگیدن با ویژگی‌های جسمی و روحی آنان سازگاری ندارد و این مسئله به نفع زنان است، نه این‌که ظلم به آنان محسوب شود! لازم به ذکر است که مشارکت زنان در جهاد، با اموری مانند پرستاری، تهیه خوراک و احیاناً قتال مباح است و این بستگی به اختیار خود آنان دارد.(۷)
رابعاً. مسئله‌ی تعدد زوجات از جمله طبیعی‌ترین حقوق مردان در میان قوم عرب و هم‌چنین سایر ملل بود. بسیاری از مردان دارای ده همسر و یا حتی عدد بیشتری بوده‌اند و این مسئله در عرف عرب امری عادی و پذیرفته شده به حساب می‌آمد.(۸)   اما دین اسلام اصل را بر یک‌همسری قرار داد و تنها داشتن حداکثر چهار همسر (آن هم به شرط برقراری عدالت) را مجاز دانست.(۹)
ممکن است سخنان آقای دکتر از «حقوق زنان پیش از اسلام» مسائلی مانند نکاح محارم و امثال آن را هم دربرگیرد، خصوصاً این‌که ایشان بسیار به هویت ملی! خود دل باخته (بخوانید خرد باخته!) و بسی مشتاق به تکرار آن بهارستان! عهد ساسانی هستند، که ما از این حقوق را برای زنان تجویز نمی‌کنیم و اگر آزادی این باشد، پس مبارک همان آقای روزبهانی باشد! البته جا داشت که صاحب هزاردلیل! از اجبار کنیزان به خودفروشی و فحشاء(۱۰) ، به ارث بردن زنان مانند کالا(۱۱)، زنده به گور کردن دختران(۱۲) ، محرومیت زنان از ارث(۱۳)  و… نیز سخن می‌گفت و چشم خود را بر این جنایات هولناک نمی‌بست و با انکار بدیهیات به شعور مخاطب توهین نمی‌کرد و مقداری به آنان احترام می‌گذاشت، خصوصاً آن‌هایی که ایشان را دکتر می‌نامند! دلیل برگرفتن دیده از این مسائل، همان غرض‌ورزی جاهلانه‌ای است که در مغز این افراد ریشه دارد و با تقلید کورکورانه از هر فرد به فردی دیگر منتقل می‌یابد، مگر کسی که عقل خود را در کاسه‌ی این بی‌مایگان قرار ندهد.
———————————–
۱. قرآن کلام محمد، ص ۷۰
۲ . البته زنان کمی بوده‌اند که قبل از ازدواج حق طلاق را برای خود شرط می‌کرده‌اند.
۳ . تاریخ عرب قبل از اسلام، ص ۳۵۰
۴. المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام، ج ۱۰، ص ۲۲۴
۵ . تاج العروس، ج ۹، ص ۴۴۰  ؛  عمده القاری، ج ۲۰، ص ۲۳۸
۶ . المغنی، ج ۹، ص ۱۹۷
۷. یکی از زنان انصار می‌گوید: «غزوت مع رسول الله صلى الله علیه وسلم سبع غزوات، أخلفهم فی رحالهم، فأصنع لهم الطعام، وأداوی الجرحى، وأقوم على المرضى.» (صحیح مسلم، ج ۳، ص ۱۴۴۷)
امام شوکانی رحمه الله در خصوص این حدیث می‌گوید: «طبق این حدیث، معالجه‌ی مرد توسط زن اجنبیه برای ضرورت جایز است.» (نیل الأوطار، ج ۷، ص ۲۸۲)
۸. المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام، ج ۱۰، ص ۲۲۰
۹. النساء، آیه ۳
۱۰. المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام، ج ۱۰، ص ۲۳۳
۱۱. همان، ج ۱۰، ص ۲۳۵
۱۲. همان، ج ۹، ص ۸۸
۱۳. همان، ج ۱۰، ص ۲۳۴