خلافت و امارت ۷

وظایف امت:
وظایفی که بر عموم امت در برابر حاکم اسلامی واجب است عبارتند از:

الف) اطاعت از ولی امر در آنچه معصیت و نافرمانی خداوند نیست.

۱- خداوند متعال می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللهِ وَالرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً» (نساء: ۵۹) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از الله اطاعت کنید و از پیامبر اطاعت کنید و از صاحبان امرتان؛ و اگر در چیزی اختلاف کردید، آن را به الله و پیامبر بازگردانید؛ اگر به الله و روز قیامت ایمان دارید، این بهتر و خوش فرجام‌تر است».  

۲- از ابن عمر روایت است که رسول خدا فرمودند: «بر هر مسلمانی شنیدن و اطاعت کردن (از امام و خلیفه ی مسلمانان) در آنچه دوست دارد و ناپسند می شمارد، واجب است. مگر اینکه به معصیت و نافرمانی امر شود؛ بنابراین اگر به معصیت و نافرمانی امر شود، نباید سخنانش را شنید و از دستوراتش اطاعت کرد».  

ب) نصیحت مسئولین:

از تمیم داری روایت است که رسول خدا فرمودند: «دین نصیحت است. گفتیم: برای چه کسی؟ فرمودند: برای الله و کتابش و رسولش و پیشوایان مسلمانان و عموم مردم».   

ج) یاری نمودن وی در حق:

خداوند متعال می فرماید: «وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللهَ إِنَّ اللهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ» (مائده: ۲) «و در راه نیکوکاری و پرهیزگاری با همدیگر همکاری کنید و (هرگز) در راه گناه و تجاوز همکاری نکنید و از الله بترسید، بی‌گمان الله سخت کیفر است».

د) خیانت نکردن به مسئولین و دیگران:

۱- خداوند متعال می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَخُونُواْ اللهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُواْ أَمَانَاتِکُمْ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ* وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا أَمْوَالُکُمْ وَأَوْلاَدُکُمْ فِتْنَهٌ وَأَنَّ اللهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ» (انفال: ۲۷-۲۸) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، به الله و پیامبر (او) خیانت نکنید و (نیز) در امانت‌های خود، درحالی‌که می‌دانید خیانت نورزید. و بدانید که اموال‌ شما و اولاد شما، (وسیله) آزمایش است و همانا الله است که پاداش بزرگ نزد اوست».

۲- از ابوهریره روایت است که رسول خدا فرمودند: «هرکس علیه ما سلاح حمل کند، از ما نیست».  

ذ) صبر و شکیبایی به هنگام ظلم حاکمان و انحصار طلبی آنها.

۱- از اسید بن حُضیر روایت است که مردی از انصار با رسول خدا خلوت کرده و گفت: آیا مرا مامور جمع آوری زکات قرار نمی دهی، همانگونه که فلانی را مامور نمودی؟ رسول خدا فرمود: «به زودی بعد از من با امرایی رو به رو خواهید شد که (در بیت المال تصرف می کنند و) تنها به رای خود عمل می کنند؛ پس (در مقابل ظلم آنان) شکییایی ورزید تا مرا در جوار حوض (کوثر) ملاقات کنید».   

۲- از ابن عباس روایت است که رسول خدا فرمودند: «هرکس عمل یا رفتار ناخوشایندی از امیرش ببیند، باید صبر کند. زیرا کسی که به اندازه ی یک وجب از فرمان حاکم خارج شود و بر همین حالت بمیرد به مرگ جاهلیت و بر گمراهی مرده است».  

ر) اطاعت از حاکمان در آنچه معصیت و نافرمانی خداوند نیست هرچند از حقوق منع کنند.

سلمه بن زید جعفی از رسول خدا پرسید: «ای رسول خدا، اگر امیرانی داشتیم که حق خود را از ما بخواهند و ما را از حقوق مان باز دارند، دستور شما چیست؟ رسول خدا از وی روی گردانید. وی برای بار دوم همین سوال را تکرار کرد که رسول خدا از وی روی گردانید. و برای بار سوم این سوال را تکرار کرد که اشعث بن غیث او را به سمت خود کشید. پس رسول خدا فرمود: «بشنوید و اطاعت کنید». چراکه بر آنها وظایفی واجب است و بر شما وظایفی».