خلافت و امارت ۴

۲- وظایف خلیفه

خلافت عبادتی از بزرگ ترین عبادت هاست،
و جهت ادای کامل این مسئولیت امور ذیل بر خلیفه واجب است:

الف) اقامه ی دین؛ و آن با حفظ دین، عمل به آن، دعوت به سوی آن، دفع شبهات از آن، اجرای احکام و حدود آن، قضاوت در میان مردم بر مبنای آنچه خداوند متعال نازل کرده و جهاد در راه خدا می باشد.

۱ـ خداوند متعال می فرماید: «ادْعُ إِلی‏ سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی‏ هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدینَ» (نحل: ۱۲۵) «با حکمت و پند نیکو (مردم را) به راه پروردگارت دعوت نما؛ و با روشی که نیکو‌تر است با آنها (بحث و) مناظره کن، بی‌تردید پروردگارت به (حال) کسی ‌که از راه او گمراه شده است، دانا‌تر است و (نیز) او به هدایت‌یافتگان دانا‌تر است».

۲- خداوند متعال می فرماید: «یَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاکَ خَلِیفَهً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ بِمَا نَسُوا یَوْمَ الْحِسَابِ» (ص: ۲۶) «ای داوود! ما تو را در زمین خلیفه  (فرمانروا) قرار دادیم، پس به حق در میان مردم داوری کن و از هوای (نفس) پیروی نکن که تو را از راه الله گمراه می‌کند، بی‌گمان کسانی که از راه الله گمراه می‌شوند، به خاطر آنکه روز حساب را فراموش کردند، عذاب شدیدی (در پیش) دارند».

۳- خداوند متعال می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی‏ أَهْلِها وَ إِذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا یَعِظُکُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ سَمیعاً بَصیراً» (نساء: ۵۸) «بی‌گمان الله به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبان آنها بازگردانید. و هنگامی‌که میان مردم داوری می‌کنید، به عدالت داوری کنید، درحقیقت، نیکو چیزی است که الله شما را به آن اندرز می‌دهد، بی‌گمان الله شنوای بیناست»

۴- خداوند متعال می فرماید: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنافِقینَ وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ» (تحریم: ۹) «ای پیامبر، با کفار و منافقان جهاد کن و بر آنها سخت بگیر و جایگاه‌شان جهنم است و بد جایگاهی است».

ب) انتخاب افراد لایق و شایسته برای سمت ها و شهرهای مختلف

۱ـ خداوند متعال می فرماید: «إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِیُّ الْأَمینُ» (قصص: ۲۶) «بهترین کسی را که می‌توانی اجیر کنی، کسی است که نیرومند امین باشد (و او چنین است)».

۲- از معقل بن یسیار روایت است که شنیدم رسول خدا فرمودند: «هر امیری که امور مسلمانان را بر عهده گیرد، سپس برای آنان تلاش نکرده و خیرخواهی نکند، همراه آنان وارد بهشت نمی شود».  

ج) امام اقوال و اعمال کارگزارانش را مورد محاسبه قرار دهد.

از ابوحمید ساعدی روایت است که: رسول خدا مردی از قبیله ی ازد که ابن اللتبیه نام داشت، مامور جمع آوری زکات نمود. وقتی وی برگشت گفت: این ها (اموال زکات و) مال شماست و این را به من هدیه داده اند. رسول خدا فرمود: چرا (چنین شخصی) در خانه ی پدر یا مادرش نمی نشیند تا ببیند برای او هدیه می آورند یا نه؟ سوگند به کسی که جانم در دست اوست، کسی چیزی از مال زکات (به ناحق) بر نمی دارد مگر اینکه در روز قیامت در حالی می آید که آن را بر گردن حمل می کند که اگر شتر یا گاو یا گوسفندی باشد، بانگ می زند. سپس رسول خدا دستش را بالا برد چنانکه سفیدی زیر بغلش دیده شد و فرمود: «بار الها آیا حکم تو را ابلاغ کردنم، بار الها آیا حکم تو را ابلاغ کردم» و این را سه بار تکرار کردند.   

د) جویای اوضاع و احوال رعیت باشد و امورشان را چنانکه مصلحت می طلبد تدبیر کند.

از ابن عمر روایت است که رسول خدا فرمودند: «همه ی شما مسئول هستید. و از همه شما در مورد زیردستان تان سوال خواهد شد. امیری که بر مردم گمارده می شود، مسئول است و در مورد رعیتش سوال خواهد شد. مرد مسئول خانواده خود می باشد و در مورد آنها سوال خواهد شد. زن در خانه ی شوهرش و در مورد فرزندش مسئول می باشد و در مورد آنها سوال خواهد شد؛ برده مسئول مال آقایش می باشد و در مورد آن سوال خواهد شد. بدانید و آگاه باشید که همه ی شما مسئول هستید و در مورد زیردستان تان سوال خواهید شد».