سجده کردن بر قبر و انسان

ســـــؤال:سلام علیکم.یک شیخی در منطقه ما وجود دارد که با استناط به سجده فرشگان بر آدم و سجده برادران و والدین حضرت یوسف به خودش از روی احترام بود میگوید با قیاس به اینها میتوان به قبر و انسانها از روی احترام سجده کرد؟

پاسخ:

وعلیکم السلام و رحمه الله

الحمدلله؛

الله متعال سجده بر غیر خود را اینگونه برای این امت تحریم کرده:
« وَمِنْ آیَاتِهِ اللَّیْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَهُنَّ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ »
ترجمه :
از نشانه های ( قدرت ) خدا ، شب و روز و خورشید و ماه است . برای خورشید و ماه سجده نکنید ، برای خدائی که آنها را آفریده است ، سجده کنید ، اگر واقعاً او را عبادت و پرستش می کنید .

اولا باید گفت: سجده شیطان برای آدم سجده عبادت نبود بلکه سجده تعظیم بود. چنانکه ابن کثیر می فرماید: « وهذه کرامه عظیمه من الله تعالى لآدم »
و قرطبی می فرماید: « واختلف الناس فی کیفیه سجود الملائکه لآدم بعد اتفاقهم على أنه لم یکن سجود عبَادهٍ » یعنی: مردم در کیفیت سجود ملائکه بر آدم اختلاف دارند اما در اینکه آن سجده برای عبادت نیست (بلکه برای تعظیم بوده) اتفاق نظر دارند. سپس می فرماید: « وقال قوم : لم یکن هذا السجود المعتاد الیوم الذی هو وضع الجبهه على الأرض ولکنه مُبقًى على أصل اللّغه؛ فهو من التذلّل والانقیاد ، أی اخضعوا لآدم وأقرّوا له بالفضل » یعنی: قومی گفته اند: این سجده ملائکه مانند سجده مل نبوده که پیشانی خود را به زمین می گذاریم بلکه به معنای لغوی آن بوده یعنی تذلل و فروتنی در مقابل اوست. یعنی در برابر آدم خاضع و مقرّ باشید به فضل و بزرگی او.
ثانیاً: همچنین سجود برادران و والدین یوسف برای او سجده عبادت نبوده بلکه سجده تکریم و فضل او بوده. و همچنین در شرع آنان این سجود برای برگانشان جایز بود. ابن کثیر می فرماید:
« وقد کان هذا سائغا فی شرائعهم إذا سلَّموا على الکبیر یسجدون له، ولم یزل هذا جائزًا من لدن آدم إلى شریعه عیسى، علیه السلام، فحرم هذا فی هذه المله، وجُعل السجود مختصا بجناب الرب سبحانه وتعالى »
یعنی: این سجده در شرایع آنها وجود داشت. هنگامی که بر بزرگشان سلام میکردند بر او سجده برده و اینگونه او را تکریم می کردند و این نوع سجده و تکریم از زمان آدم تا عیسی علیهما السلام وجود داشته اما در شرع ما (اسلام) جائز نمی باشد و تنها برای الله متعال باید سجده کرد. و در آخر می فرماید: هذا مضمون قول قتاده وغیره. یعنی: این مضمون کلام قتاده و دیگران است.
پس این نوع سجده نسخ شده و جایز نیست. چنانکه در حدیث صحیح آمده: « لَوْ کُنْتُ آمِراً أحَداً أَنْ یسْجُدَ لأَحدٍ لأَمَرْتُ المرْأَه أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا » روایت ترمذی. ترجمه:  اگر کسی را دستور می دادم تا به دیگری سجده کند، زن را دستور می دادم تا به شوهرش سجده کند. و این را نیز میدانیم که « لو » برای امتناع است.
پس مشخص شد که هیچ دلیلی برای سجده بر قبر و یا شخص زنده وجود ندارد بلکه اصلا جایز نیست.
و شیخ الإسلام ابن تیمیه رحمه الله در مجموع الفتاوی می فرماید: « أجمع المسلمون على أن السجود لغیر الله محرم» یعنی: مسلمانان اجماع دارند که سجده برای غیر الله متعال حرام است.
و دلیل حرمت سجده بر قبر این روایت ابوداود است که از قیس بن سعد نقل می کند که گفت: قومی از اهل حیره را دیدم که برای برزگ خود سجده می کردند. با خود گفتم: رسول خدا سزاوارتر است که سجده شود. پس نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمدم و گفتم: آنها را چنان دیدم و شما بیشتر سزاوار سجود هستید. فرمود: اگر بر سر قبرم آمدی آیا سجده می کنی؟ گفتم: خیر  فرمود: پس چنین نکنید. روایت ابوداود و شیخ آلبانی آن را صحیح میداند.
پس این حدیث صراحتا سجده بر قبر و غیر الله را حرام می داند.

والله اعلم

وصلی الله علی سیدنا محمد و علی آله و صحبه وسلم

ماموستا عبدالقدوس الکوردی