بزرگترین شفاعت، شفاعت عُظمای پیامبر صلی الله علیه وسلم است که در هنگام برپایی قیامت روی میدهد.
آن زمان که مردم همه در صحرای محشر ایستادهاند و خداوند برای قضاوت در میان بندگانش میآید، صورت میگیرد. این شفاعت خاص و ویژه پیامبرصلی الله علیه وسلم است و این فضیلت همان مقام محمود است که خداوند آن را وعده داده است.
همانگونه که خداوند میفرماید:
(عَسَى أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَاماً مَّحْمُوداً )اسراء ۷۹
«امید است که پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند.»
و این در حالیست که مردم از تنگی موقف و طولانی شدن زمان و شدت نگرانی به ستوه آمدهاند و در عرق خود فرورفتهاند، در این هنگام برای اینکه خداوند آن وضعیت را فیصله دهد، از شافعان درخواست شفاعت مینمایند.
ابتدا نزد آدم ( سپس نوح ( و ابراهیم ( و موسی ( و عیسی بن مریم ( میآیند که هرکدام از آنها میگوید: خودم! خودم! در نهایت به نزد پیامبرمان محمد صلی الله علیه وسلم میآیند که ایشان این کار را انجام میدهد و میفرماید:
«أنا لها» یعنی «من انجام دهندهی آن کارم».
تفصیلات آن در حدیث شفاعت در صحیحین و غیره آمده است.
نوع دوم شفاعت: شفاعت در گشودن دروازهی بهشت است که اولین کس که دروازهی بهشت را میگشاید، محمد صلی الله علیه وسلم است و اولین امت که وارد آن میشود، امت محمد صلی الله علیه وسلم است.
نوع سوم: شفاعت در حق کسانی که خداوند امر کرده است، وارد آتش جهنم شوند اما با این شفاعت وارد آن نمیشوند.[رک فتح المجید]
نوع چهارم: شفاعت برای موحدینی است که وارد آتش جهنم شدهاند. این شفاعت برای این است که از آن بیرون بیایند. آنان در آتش جهنم سوختهاند و به مانند زغال درآمدهاند، بعد از شفاعت، آنها را در آب زندگانی شست و شو میدهند. پس همانگونه که دانه در زمین مرغوب و آبدار میروید، دوباره سربرمیآورند.
[بخاری۸/۱۷۹_۱۸۳_مسلم۱/۱۱۲_۱۱۷]
نوع پنجم: شفاعت در بالا بردن درجات اقوامی از اهل بهشت.[شرح عقیده طحاوی]
این سه نوع فقط مخصوص پیامبر صلی الله علیه وسلم نیست، بلکه ایشان در آن مقدم هستند و پس از ایشان انبیای دیگر الهی و ملائکه و اولیـاء و شهدا شفاعت میکنند. سپس خداوند کسـانی را کـه در شمـاره نمـیآیند، بدون شافع در سایه رحمت خاص خود از جهنم بیرون آورده و به بهشت میبرد.
نوع ششم: شفاعت در جهت تخفیف و کم کردن عذاب اهل دوزخ است که این شفاعت خاص پیامبر اسلام است و فقط در حق ابوطالب صورت میگیرد.
همانگونه که در احادیث امام مسلم آمده است.
[بخاری۷/۲۰۳]
و به صورت مداوم کفار و گناهکاران در جهنم انداخته میشوند. تا اینکه جهنم میگویند آیا هنوز از گناهکاران کسی مانده است که او را در من اندازید. در این هنگام خدای رب العزه قدم مبارک خود را در آن نهاده و بدینوسیله گوشههای آن به همدیگر نزدیک میشوند و عذاب خود را کم میکند و میگوید به عزتت قسم هرگز هرگز. و در بهشت بیشتر از تعداد افرادی که در آن وارد شدهاند نعمت وجود دارد و نعمتهای بسیاری هنوز باقی ماندهاند. پس خداوند اقوامی را برای بهشت خلق میکند که به آن وارد میشوند.[بخاری۸/۱۶۶]
و در این زمینه نصوص فراوانی آمده است که به حساب نمیآیند و در کتاب و سنت آمدهاند.