سجده سهو (۵)

هرگاه نداند که چند رکعت خوانده است ؟

از ابراهیم از علقمه از عبدالله روایت است : پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز خواند. (ابراهیم گوید : اضافه یا کم خواند)(*)
وقتی سلام داد به او گفتند ای رسول خدا آیا در نماز چیزی تازه اضافه شده است؟ فرمود : چه شده؟ گفتند : نماز را چنین و چنان خواندی، (عبدالله) گفت : پیامبر صلی الله علیه وسلم دو زانو و رو به قبله نشست و دو سجده برد، سپس سلام داد، و رو به ما کرد و فرمود : (إنه لوحدث فی الصلاه شیی أنباتکم به ولکن إنما أنا بشر أنسی کما تنسون، فإذا نسیت فذکرونی و إذا شک أحدکم فی صلاته فلیتحر الصواب، فلیتم علی ثم لیسجد سجدتین)[۸] «اگر درنماز امری پیش می‌آمد، به شما خبر می‌دادم. ولی من هم بشرم، و مانند شما فراموش می‌کنم پس اگر چیزی را فراموش کردم، به یادم بیاورید. و اگر کسی از شما در نمازش شک کرد برای از بین بردن شک تلاش کند، سپس نمازش را براساس آن تمام کند؛ بعد از آن دو سجده ببرد».

تلاش برای اطمینان به این صورت است : فکر کند که در نماز چه سوره‌هایی را خوانده است؛ اگر به یادش آمد که دوسوره خوانده است می‌داند که دو رکعت خوانده نه یک رکعت، و گاهی به یاد می‌آورد که تشهد اول را خوانده پس می‌داند که دو رکعت خوانده نه یک رکعت و سه رکعت خوانده نه دو رکعت، گاهی هم به یاد می‌آورد که تنها فاتحه را در یک رکعت و بعد در یک رکعت دیگر خوانده بنابراین می‌داند که چهار رکعت خوانده نه سه رکعت و در موارد دیگر نیز به همین گونه است، پس وقتی که برای رسیدن به آنچه نزدیکتر به صواب است، تلاش کرد شک برطرف می‌شود و در این مورد هیچ فرقی بین امام و منفرد نیست».[۹]

اگر تلاش کرد ولی نتوانست هیچ صورتی را ترجیح دهد باید یقین را که همانا حداقل نماز است مبنا قرار دهد، چنانکه در حدیث آمده است:

از ابوسعید خدری روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (إذا شک أحدکم فی صلاته فلم یدرکم صلی؟ ثلاثا أم أربعا؟ فلیطرح الشک و لیبن علی ما استیقن ثم یجسد سجدتین قبل أن یسلم. فإن کان صلی خمسا شفعن له صلاته، و إن کان صلی إتماما لأربع کانتا ترغیما للشیطان)[۱۰] «هرگاه یکی از شما در نمازش دچار شک شد و ندانست چند رکعت سه یا چهار رکعت خوانده است باید شک را از خود دور کند و بر یقین بنا کد، واز آنجا بقیه نمازش را بخواند سپس قبل از آنکه سلام بدهد دو سجده ببرد، پس اگر پنج رکعت خوانده باشد با انجام این دو سجده نمازش زوج می‌شود و اگر نمازش را چهار رکعت نمام خوانده باشد این دو سجده سب خواری و زبونی شیطان است».

[*]شک از ابراهیم است و صحیح این است که پیامبر ص اضافه خوانده است «ابن الأثیر» این را در «جامع الاصول» (۵۴۱/۵) آورده است.
[۸]) متفق علیه : خ (۴۰۱/۵۰۳/۱)، م (۵۷۲/۴۰۰/۱)، د (۱۰۰۷/۳۲۶/۳)، ن (۳۱/۳)، جه (۱۲۱۱/۳۸۲/۱).
[۹]) مجموعه فتاوای احمد عبدالحلیم الحرانی (۱۳/۲۳).
[۱۰]) صحیح : [ص. ج ۶۳۲]، م (۵۷۱/۴۰۰/۱)، د (۱۰۱۱/۳۳۰/۳)ف ن (۲۷/۳٫