حکم نماز خواندن در حجر اسماعیل

نماز خواندن در حجر اسماعیل چه حکمی دارد؟

الحمدلله،

اولا باید گفت که بیان نمودن “حجر” به “حجر اسماعیل” و نسبت دادن آن به اسماعیل علیه السلام، خطا و اشتباه است. زیرا این حجر مدتهای مدیدی پس از اسماعیل علیه السلام به این حجر (دیوار کوتاه محوطه مانند) تبدیل شده است و بهتر آنست که گفته شود: حجر، بدون اینکه آنرا به کسی نسبت داد.

بنابراین بکاربردن اسم “حجر اسماعیل” اصل و اساسی ندارد و در حقیقت ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام هنگامی که کعبه را بنا نهادند، آن قسمتی که اکنون بنام حجر شناخته می شود نیز شامل خود کعبه بود بعدها دیوارهای کعبه بر اثر آتش و سیل خراب شدند و در زمانیکه هنوز پیامبر صلی الله علیه وسلم به پیامبری مبعوث نشده بودند قبیله قریش مابقی دیوارهای کعبه را نیز ویران کردند سپس از نو آنرا بنا نهادند، ولی در هنگام تجدید بنا توسط قریش تمامی محوطه کعبه ایکه ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام ساخته بودند را بازسازی نکردند و آن قسمت که بنام حجر مشهور است از اصل کعبه کم شد و لذا از آن خارج گشت (درحالیکه ابتدا محوطه حجر داخل محوطه چهار دیوار کعبه بود) و در عوض با کم شدن محوطه کعبه، دیوار کوتاهی را در کنار کعبه ساختند به نشانه اینکه آن قسمت (که الان حجر نامیده می شود) جزئی از کعبه است و قریش پیمان بستند که داخل آن (حجر) نشوند مگر صدقه پاکی را بپردازند یعنی همان شرطی را که لازم می دانستند قبل از داخل شدن به کعبه اجرا نمایند و همچنین شرط کردند تا در آنجا معامله و بیعی انجام دهند.

و در صحیحین از عایشه رضی الله عنها روایت است:

عَنْ عَائِشَهَ رَضِیَ اللَّه عَنْهَا قَالَتْ: سَأَلْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه وسلم عَنِ الْجَدْرِ، أَمِنَ الْبَیْتِ هُوَ؟ قَالَ: «نَعَمْ». قُلْتُ: فَمَا لَهُمْ لَمْ یُدْخِلُوهُ فِی الْبَیْتِ؟ قَالَ: «إِنَّ قَوْمَکِ قَصَّرَتْ بِهِمُ النَّفَقَهُ». قُلْتُ: فَمَا شَأْنُ بَابِهِ مُرْتَفِعًا؟ قَالَ: «فَعَلَ ذَلِکَ قَوْمُکِ لِیُدْخِلُوا مَنْ شَاءُوا، وَیَمْنَعُوا مَنْ شَاءُوا، وَلَوْلا أَنَّ قَوْمَکِ حَدِیثٌ عَهْدُهُمْ بِالْجَاهِلِیَّهِ، فَأَخَافُ أَنْ تُنْکِرَ قُلُوبُهُمْ، أَنْ أُدْخِلَ الْجَدْرَ فِی الْبَیْتِ، وَأَنْ أُلْصِقَ بَابَهُ بِالأَرْضِ». (بخاری:۱۵۸۴)

عایشه رضی‏الله‏ عنها می‏گوید: از رسول‏ الله صلی الله علیه وسلم پرسیدم: آیا حطیم (قسمتی که اکنون بنام حجر شناخته می شود) جزو کعبه است؟ فرمود: «بلی». عرض کردم: پس چرا آنرا جزو بنای کعبه، قرار نداده اند؟ فرمود: «زیرا هزینه قومت (یعنی قریش) برای این کار، کافی نبود». دوباره گفتم: چرا دروازه کعبه را در ارتفاع زیاد، قرار داده اند؟ فرمود: « برای اینکه قومت کسی را که مایل باشند، اجازه ورود دهند و کسی را که نخواهند, از ورود به آن، جلوگیری نمایند. و اگر قومت تازه مسلمان نبودند و بیم آن نمی رفت که این کار را نپسندند, حطیم را جزو بنای خانه خدا، قرار می دادم و دروازه کعبه را نیز هم سطح زمین، می کردم».

بنابراین بهتر است بدان حجر گفته شود نه حجر اسماعیل زیرا این انتساب اشتباه است . اما در هیچ نص صحیحی وارد و ثابت نشده است که در آن محوطه (حجر) اسماعیل علیه السلام دفن شده باشد یا اینکه هاجر در آنجا دفن شده باشد!هر چند که احادیث موقوفی با سند واهی وارد شده است که در آنجا اسماعیل علیه السلام مدفون است!(که این روایت قابل استناد نیست) برای تفصیل به کتاب ” تحذیر الساجد من اتخاذ القبور مساجد شیخ ألبانی رحمه الله ص ۷۵ ، ۷۶‏” مراجعه کنید.

و نیز ادعای مدفون شدن مادر اسماعیل علیه السلام یا فرزندان وی در داخل کعبه امری بعید است و در این باره نصی به اثبات نرسیده است.

اما در خصوص نماز خواندن در حجر:

آنچه که علما آنرا صحیح می دانند، اینست که نماز فرض در داخل کعبه جایز نیست بجز نماز نوافل و سنت، و با توجه به مطالب فوق چون حجر هم در حقیقت بخشی از کعبه بود که بعدها از آن جدا شد، لذا خواندن نماز فرض در آن محوطه نیز جایز نبوده مگر نماز نوافل.

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِیَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم دَخَلَ الْکَعْبَهَ، وَأُسَامَهُ بْنُ زَیْدٍ، وَبِلالٌ، وَعُثمَانُ بْنُ طَلْحَهَ الْحَجَبِیُّ، فَأَغْلَقَهَا عَلَیْهِ، وَمَکَث فِیهَا، فَسَأَلْتُ بِلالا حِینَ خَرَجَ: مَا صَنَعَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم ؟ قَالَ: جَعَلَ عَمُودًا عَنْ یَسَارِهِ وَعَمُودًا عَنْ یَمِینِهِ وَثلاثهَ أَعْمِدَهٍ وَرَاءَهُ، وَکَانَ الْبَیْتُ یَوْمَئِذٍ عَلَی سِتَّهِ أَعْمِدَهٍ، ثمَّ صَلَّی. وفی روایه: عَمُودَیْنِ عَنْ یَمِینِهِ. (بخاری:۵۰۵)

از عبد الله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول ‏الله صلی الله علیه وسلم باتفاق اسامه بن زید، بلال و عثمان بن طلحه وارد کعبه شد. و عثمان بن طلحه دروازه را بست. رسول ‏الله صلی الله علیه وسلم پس از مدت کوتاهی، بیرون آمد. عبد الله بن عمر می‏گوید: از بلال رضی الله عنه پرسیدم:پیامبر صلی الله علیه وسلم داخل کعبه چه کرد؟ گفت: ایشان طوری ایستاد که یک ستون، سمت چپ و یک ستون، سمت راست و سه ستون، پشت سرش قرار داشت. آنگاه، نماز خواند. قابل ذکر است که کعبه در آن زمان، شش ستون داشت. و در روایتی دیگر آمده است که رسول خدا صلی الله علیه وسلم دو ستون، سمت راست خود گذاشت.