وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
به قدر خداوند چه خیر باشد و چه شر ایمان داریم، اساس این ایمان اعتقاد به این است که علم و دانش خداوند هر چیزی را فرا گرفته، و همه چیز در لوحی نزد خداوند نوشته شده است. اراده و مشیت خداوند در هر چیزی نافذ، و تنها خداوند آفرینندهی هر چیزی است.
خداوند به وسعت علم و احاطهی آن به هر چیزی چنین اشاره میفرماید:
﴿رَبَّنَآ إِنَّکَ تَعۡلَمُ مَا نُخۡفِی وَمَا نُعۡلِنُۗ وَمَا یَخۡفَىٰ عَلَى ٱللَّهِ مِن شَیۡءٖ فِی ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِی ٱلسَّمَآءِ٣٨﴾ [إبراهیم: ۳۸].
«پروردگارا! تو آگاهی از آنچه پنهان می‌داریم و از آنچه آشکار می‌سازیم (لذا به مصالح ما داناتری و آن کن که ما را به کار آید) و هیچ چیز در زمین و آسمان بر خدا مخفی نمی‌ماند».
و میفرماید: ﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِی خَلَقَ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتٖ وَمِنَ ٱلۡأَرۡضِ مِثۡلَهُنَّۖ یَتَنَزَّلُ ٱلۡأَمۡرُ بَیۡنَهُنَّ لِتَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ قَدِیرٞ وَأَنَّ ٱللَّهَ قَدۡ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیۡءٍ عِلۡمَۢا ١٢﴾ [الطلاق: ۱۲].
«خدا همان است که هفت آسمان را و همانند آن زمین را آفریده است. فرمان (خدا) همواره در میان آنها جاری است (و تدبیر هدایت و رهبری او، لحظه‌ای از جهان بزرگ هستی برداشته نمی‌شود، این آفرینش عظیم بدان خاطر است) تا بدانید خداوند بر هر چیزی توانا است، و آگاهی او همه چیز را فرا گرفته است».
در جای دیگری میفرماید: ﴿عَٰلِمِ ٱلۡغَیۡبِۖ لَا یَعۡزُبُ عَنۡهُ مِثۡقَالُ ذَرَّهٖ فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِی ٱلۡأَرۡضِ وَلَآ أَصۡغَرُ مِن ذَٰلِکَ وَلَآ أَکۡبَرُ إِلَّا فِی کِتَٰبٖ مُّبِینٖ ٣﴾ [سبأ: ۳].
«به اندازهی سنگینی ذرّه‌ای، در تمام آسمانها و در زمین از او پنهان و نهان نمی‌گردد، و نه کم‌تر از اندازهی ذرّه و نه بزرگتر از آن، چیزی نیست مگر این که در کتاب آشکاری ثبت و ضبط و نگهداری می‌شود».
و به مکتوب بودن همهی اشیاء و رخدادها چنین اشاره میکند:
﴿مَآ أَصَابَ مِن مُّصِیبَهٖ فِی ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِیٓ أَنفُسِکُمۡ إِلَّا فِی کِتَٰبٖ مِّن قَبۡلِ أَن نَّبۡرَأَهَآۚ إِنَّ ذَٰلِکَ عَلَى ٱللَّهِ یَسِیرٞ ٢٢﴾ [الحدید: ۲۲].
«هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد، یا به شما دست نمی‌دهد، مگر این که پیش از آفرینش زمین و خود شما، در کتاب بزرگ و مهمی (به نام لوح محفوظ، ثبت و ضبط) بوده است، و این کار برای خدا ساده و آسان است».
و میفرماید: ﴿قُل لَّن یُصِیبَنَآ إِلَّا مَا کَتَبَ ٱللَّهُ لَنَا هُوَ مَوۡلَىٰنَاۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡیَتَوَکَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ۵١﴾ [التوبه: ۵۱].
«بگو: هرگز چیزی (از خیر و شر) به ما نمی‌رسد، مگر چیزی که خدا برای ما مقدّر کرده باشد. (این است که نه در برابر خیر مغرور می‌شویم و نه در برابر شر به جزع و فزع می‌پردازیم، بلکه کار و بار خود را به خدا حواله می‌سازیم، و) او مولی و سرپرست ما است، و مؤمنان باید تنها بر خدا توکّل کنند و بس».
و میفرماید: ﴿أَلَمۡ تَعۡلَمۡ أَنَّ ٱللَّهَ یَعۡلَمُ مَا فِی ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِۚ إِنَّ ذَٰلِکَ فِی کِتَٰبٍۚ إِنَّ ذَٰلِکَ عَلَى ٱللَّهِ یَسِیرٞ ٧٠﴾ [الحج: ۷۰].
«(ای عاقل!) مگر نمی‌دانی خداوند قطعاً مطلع است از همهی چیزهایی که در آسمان و زمین است (و چیزی از اعمال و اقوال مردم بر او مخفی نمی‌ماند) و همهی چیزها در کتابی (به نام لوح محفوظ) ثبت و ضبط است، و مسلّماً این کار برای خدا ساده و آسان است».
امام مسلم از عبدالله بن عمرو بن عاص روایت کرده است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود:
«کَتَبَ اللَّهُ مَقَادِیرَ الْخَلَائِقِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِخَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهٍ، قَالَ: وَعَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ». [رواه مسلم].
«خداوند پنجاه هزار سال قبل از آفریدن آسمانها و زمین همهی چیزها را نوشته و اندازهگیری کرده است، در آن دوران عرش (قدرت و سلطهی خداوند) بر آب بود». [مسلم آن را روایت کرده است].
از عباده بن صامت روایت شده است که:
«سَمِعْتُ رسولالله صلی الله علیه و سلم یَقُولُ إِنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْقَلَمَ فَقَالَ لَهُ اکْتُبْ قَالَ رَبِّ وَمَاذَا أَکْتُبُ قَالَ اکْتُبْ مَقَادِیرَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَهُ». [ابو داود و احمد].
«از رسول خدا صلی الله علیه و سلم شنیدم که فرمود: اولین چیزی که آفریده شد قلم بود، سپس خداوند خطاب به او فرمود: بنویس.
قلم گفت: چه بنویسم؟ فرمود: هر چیزی که تا فرا رسیدن قیامت رخ خواهد داد».
در حدیث دیگری آمده است:
«ما مِنْ نَفْسٍ مَنْفوسَه إِلّا وَ قَد کَتَبَ اللهُ مَکانَها مِنَ الْجَنَّهِ أَو النّارِ وَ إِلّا وَ قَد کُتِبَتْ شَقِیه أَو سَعیدَه». [رواه مسلم].
«هیچ نفسی نیست مگر اینکه خداوند مکانش را در بهشت یا جهنم و بدبخت یا خوشبخت بودنش را نوشته است». [مسلم آن را روایت کرده است].
همچنین میفرماید صلی الله علیه و سلم:
«وَاعْلَمْ أَنَّ الْأُمَّهَ لَوْ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ یَنْفَعُوکَ بِشَیْءٍ لَمْ یَنْفَعُوکَ إِلَّا بِشَیْءٍ قَدْ کَتَبَهُ اللَّهُ لَکَ وَلَوْ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ یَضُرُّوکَ بِشَیْءٍ لَمْ یَضُرُّوکَ إِلَّا بِشَیْءٍ قَدْ کَتَبَهُ اللَّهُ عَلَیْکَ رُفِعَتْ الْأَقْلَامُ وَجَفَّتْ الصُّحُفُ» [رواه أحمد فی الـمسند والترمذی].
«بدان که اگر همهی انسانها دست به دست هم دهند تا کمترین نفعی به تو برسانند نمیتوانند چیزی به تو بدهند مگر اینکه خداوند آن را نوشته باشد، و اگر همهی انسانها با هم متحد شوند تا کوچکترین ضرری به تو برسانند نمیتوانند مگر آنکه خدا آن را تقدیر کرده باشد، قلمها برداشته شده و مرکب کاغذهای نوشته شده خشک شده است».
قرآن به کارگر بودن مشیت خداوند چنین اشاره میفرماید:
﴿وَمَا تَشَآءُونَ إِلَّآ أَن یَشَآءَ ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمٗا ٣٠﴾ [الأنسان: ۳۰].
«شما نمی‌توانید بخواهید، مگر این که خدا بخواهد. بی‌گمان خداوند بس آگاه و کاربجا است».
و میفرماید: ﴿فَعَّالٞ لِّمَا یُرِیدُ ١۶﴾ [البروج: ۱۶].
«آنچه بخواهد، هرچه زودتر و با قدرت هرچه بیشتر به انجام می‌رساند».
و میفرماید: ﴿وَمَن یُهِنِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن مُّکۡرِمٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ یَفۡعَلُ مَا یَشَآءُ۩ ١٨﴾ [الحج: ۱۸].
«و خدا هرکه را بی‌ارزش کند، هیچ کسی نمی‌تواند او را گرامی دارد (و مشمول عنایت و سعادت آسمانی کند. چرا که تنها این) خدا است که هر چیزی را که بخواهد انجام می‌دهد».
و میفرماید: ﴿وَرَبُّکَ یَخۡلُقُ مَا یَشَآءُ وَیَخۡتَارُۗ مَا کَانَ لَهُمُ ٱلۡخِیَرَهُۚ سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا یُشۡرِکُونَ ۶٨﴾ [القصص: ۶۸].
«پروردگار تو هر چه را بخواهد می‌آفریند، و هر کس را بخواهد برمی‌گزیند، و مردمان (پس از صدور فرمان خدا درباره چیزی و کسی) حق انتخاب و اختیار ندارند». خداوند بسی منزّه‌تر و بالاتر از آن است که چیزی را انباز او کنند. و دربارهی یکتاییش در خلق هر چیزی میفرماید: ﴿وَٱللَّهُ خَلَقَکُمۡ وَمَا تَعۡمَلُونَ ٩۶﴾ [الصافات: ۹۷].
«خداوند هم شما را آفریده است، و هم بتهایی را که می‌سازید».
و میفرماید: ﴿ٱللَّهُ خَٰلِقُ کُلِّ شَیۡءٖۖ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ وَکِیلٞ ۶٢﴾ [الزمر: ۶۲].
«خدا آفریدگار همه چیز است و همه چیز را می‌پاید و مراقبت می‌نماید».
و میفرماید: ﴿قَالَ رَبُّنَا ٱلَّذِیٓ أَعۡطَىٰ کُلَّ شَیۡءٍ خَلۡقَهُۥ ثُمَّ هَدَىٰ ۵٠﴾ [طه: ۵۰].
«(موسی) گفت: پروردگار ما آن کسی است که هر چیزی را وجود بخشیده است و سپس (در راستای آن چیزی که برای آن آفریده شده است) رهنمودش کرده است».
و به عمومیت آن چنین اشاره میفرماید: ﴿إِنَّا کُلَّ شَیۡءٍ خَلَقۡنَٰهُ بِقَدَرٖ ۴٩﴾ [القمر: ۴۹].
«ما هر چیزی را به اندازهی لازم و از روی حساب و نظام آفریده‌ایم».
مسلم در صحیحش از ابی هریره چنین روایت میکند:
«جَاءَ مُشْرِکُو قُرَیْشٍ یُخَاصِمُونَ رسولالله صلی الله علیه و سلم فِی الْقَدَرِ فَنَزَلَتْ: ﴿یَوۡمَ یُسۡحَبُونَ فِی ٱلنَّارِ عَلَىٰ وُجُوهِهِمۡ ذُوقُواْ مَسَّ سَقَرَ ۴٨ إِنَّا کُلَّ شَیۡءٍ خَلَقۡنَٰهُ بِقَدَرٖ ۴٩﴾ [القمر: ۴۸-۴۹]». [رواه مسلم].
«مشرکین نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم آمدند و در مورد قضاء و قدر با ایشان مناقشه کردند، که این آیات نازل شد:
روزی داخل آتش، بر رخساره، روی زمین کشیده می‌شوند (و بدیشان گفته می‌شود:) بچشید لمس و پسوده دوزخ را. ما هر چیزی را به اندازهی لازم و از روی حساب و نظام آفریده‌ایم».
پیامبر صلی الله علیه و سلم میفرماید: «کُلُ شَیْءٍ بِقَدَر حَتَی الْعَجْزِ وَ الْکَیْسِ». [رواه مسلم].
«هر چیزی مقدّر و به اندازه است حتی ناتوانی و زیرکی». [مسلم آن را روایت کرده است].