نماز را بین خود و بنده‌ام دو قسمت کردم(۲)

امام مالک، «الموطأ» باب: [الْقِرَاءَهُ خَلْفَ الْإِمَامِ فِیمَا لاَ یَجْهَرُ فِیهِ بِالْقِرَاءَهِ]

۱۲۴- «عَنْ الْعَلَاءِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ یَعْقُوبَ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا السَّائِبِ مَوْلَى هِشَامِ بْنِ زُهْرَهَ، یَقُولُ: سَمِعْتُ أَبَا هُرَیْرَهَ رضی الله عنه یَقُولُ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم یَقُولُ: مَنْ صَلَّى صَلَاهً لَمْ یَقْرَأْ فِیهَا بِأُمِّ الْقُرْآنِ، فَهِیَ خِدَاجٌ، هِیَ خِدَاجٌ، هِیَ خِدَاجٌ، غَیْرُ تَمَامٍ، قَالَ: فَقُلْتُ: یَا أَبَا هُرَیْرَهَ! إِنِّی أَحْیَانًا أَکُونُ وَرَاءَ الْإِمَامِ. قَالَ: فَغَمَزَ ذِرَاعِی، ثُمَّ قَالَ: اقْرَأْ بِهَا فِی نَفْسِکَ یَا فَارِسِیُّ، فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم یَقُولُ: قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى: قَسَمْتُ الصَّلَاهَ بَیْنِی وَبَیْنَ عَبْدِی بِنِصْفَیْنِ، فَنِصْفُهَا لِی، وَنِصْفُهَا لِعَبْدِی، وَلِعَبْدِی مَا سَأَلَ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ  صلی الله علیه و سلم: اقْرَءُوا یَقُولُ الْعَبْدُ: ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِینَ ٢﴾، یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى: حَمِدَنِی عَبْدِی. وَیَقُولُ الْعَبْدُ: ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ ٣﴾. یَقُولُ اللَّهُ: أَثْنَى عَلَیَّ عَبْدِی، وَیَقُولُ الْعَبْدُ: ﴿مَٰلِکِ یَوۡمِ ٱلدِّینِ۴﴾ یَقُولُ اللَّهُ: مَجَّدَنِی عَبْدِی، یَقُولُ الْعَبْدُ: ﴿إِیَّاکَ نَعۡبُدُ وَإِیَّاکَ نَسۡتَعِینُ ۵﴾، فَهَذِهِ الْآیَهُ بَیْنِی وَبَیْنَ عَبْدِی، وَلِعَبْدِی مَا سَأَلَ، یَقُولُ الْعَبْدُ: ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِیمَ ۶ صِرَٰطَ ٱلَّذِینَ أَنۡعَمۡتَ عَلَیۡهِمۡ غَیۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَیۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّینَ ٧﴾ یَقُولُ اللّهُ: فَهَؤُلَاءِ لِعَبْدِی وَلِعَبْدِی مَا سَأَلَ».

124. «از علاء بن عبدالرحمن بن یعقوب روایت شده است که او از اباسائب غلام آزاد‌شده‌ی هشام بن زهره شنید که می‌گفت: از ابوهریره رضی الله عنه شنیدم که گفت: از پیامبر صلی الله علیه و سلم شنیدم که می‌فرمود: «هرکس نمازی بخواند و در آن سوره‌ی ام القرآن (سوره‌ی فاتحه یا حمد) را نخواند، نمازش ناقص است، نمازش ناقص است. نمازش ناقص است. [و نمازش] ناتمام است»، (اباسائب) می‌گوید: گفتم: ای ابوهریره! شاید مأموم باشیم (بعضی وقت‌ها مأموم هستیم)، (ابوهریره) دستم را فشار داد و گفت: پیش خود آن را بخوان، ای فارسی! (منظور از فارسی یعقوب بن سفیان فارسی است)^([۱]) زیرا من از پیامبر صلی الله علیه و سلم شنیدم که می‌فرمود: «خداوند متعال می‌فرماید: نماز را بین خود و بنده‌ام به دو قسمت تقسیم کرده‌ام و قسمتی از آن برای من و قسمت دیگرش متعلق به بنده‌ام است و برای بنده‌ام هر آنچه طلب کند (بخواهد)، هست [و برآورده می‌کنم]»، پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: [سوره‌ی حمد را] بخوانید، [در این سوره وقتی که] بنده می‌گوید: ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِینَ ٢﴾ «سپاس و ستایش شایسته‌ی پروردگار جهانیان است»، خداوند متعال می‌فرماید: بنده‌ام مرا سپاس و ستایش گفت و وقتی بنده می‌گوید: ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ ٣﴾ «خداوند بخشنده‌ی مهربان است»، خداوند متعال می‌فرماید: بنده‌ام مرا ستود و وقتی بنده می‌گوید: ﴿مَٰلِکِ یَوۡمِ ٱلدِّینِ ۴﴾ «خداوند، صاحب روز سزا و جزاست»، خداوند می‌فرماید: بنده‌ام مرا به بزرگی یاد کرد (مرا تمجید کرد) و بنده می‌گوید: ﴿إِیَّاکَ نَعۡبُدُ وَإِیَّاکَ نَسۡتَعِینُ ۵﴾ «تنها تو را عبادت می‌کنیم و تنها از تو کمک و یاری می‌خواهیم»، این آیه، بین من و بین بنده‌ام است و برای بنده‌ام است هر آنچه می‌طلبد. و بنده می‌گوید: ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِیمَ ۶ صِرَٰطَ ٱلَّذِینَ أَنۡعَمۡتَ عَلَیۡهِمۡ غَیۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَیۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّینَ ٧﴾ «ما را به راه راست هدایت کن، راه کسانی که به آنان نعمت دادی، نه راه کسانی که مورد خشم قرار گرفتند و نه راه گمراهان»، خداوند می‌فرماید: این‌ها برای بنده‌ام و برای اوست آنچه طلب می‌کند».

[۱]– سند این حدیث در اصل اینگونه است که علاء از یعقوب و ابا السائب حدیث را شنید.