حکم بازی تخته ونرد و شطرنج چیست؟

الحمدلله

بازیها را می توان ابتداء به چهار دسته ی اساسی تقسیم کرد :

بازیهایی که  تحریم آنها بدون قید وشرط  مطرح شده است .

بازیهایی که به ذات خود حرام نیستند، منتهی اگر موارد خلاف شرع در آنها ملاحظه شود آن بازی حرام می شود واین حرام بودن هم نه به خاطر ذات آن بازی است بلکه بنابه علتهایی است که در آن بازی واقع می شود .

بازیهای که مطلقا حرام هستند : مثل نرد که نص صریح از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده است و همچنین بازیهای دیکری مانند ورق ویا پاسور که از روی شانس میباشند و علاوه بر این، طراح این بازی (ورق) یک کشیش مسیحی بوده واین بازی را براساس معتقد ودین نصرانی طراحی کرده است.

بازیهای هستند که به ذات خود حرام نیستند منتهی مواردی در آن اتفاق می افتد که سبب تحریم آن بازی می شود که می توان این موارد را اینگونه جمع بندی کرد :

قمار ویا شرط بندی : که متاسفانه خیلی از ورزشکاران  به نحوی مبتلا به این مورد شده اند

به عنوان مثال : مسابقات دوره ایی فوتبال وغیره که پیش از برگزاری آن مبلغ معینی از تمامی تیمها جمع آوری می شود وپس از پایان مسابقه بین سه تیم اول تقسیم می کنند که این خود قمار بوده وحرام می باشد

ولی اگر از یکی از تیمهای شرکت کننده هیچ مبلغی نگیرند ومجانی آنها را در مسابقه شرکت دهند آن اشکال رفع می شود ودیگر قمار نخواهد بود.

ویا شرط بندی به اینصورت که اگر هر کدام از آن دو تیم برد مبلغ معینی را از تیم مخالف دریافت بکند که این بازهم قمار بشمار می رود.

ناسزا گفتن وبدگویی یکدیگر کردند ویا مرتکب اعمال غیر اخلاقی شدن.

قضا شدن نماز ویا ترک نماز جماعت .

ترک اعمال نیک مانند نیکی به پدر ومادر وغیره .

اما در رابطه با بازی شطرنج اقوال ونظرات مختلفی از بزرگان دینی وارد شده :

ابن تیمیه رحمه الله فرمودند: اگر این بازی با یکی از محرمات ظاهری ویا باطنی مانند عداوت ودشمنی وبغض وکینه توزی همراه باشد پس به اتفاق علما حرام می باشد .

اما اگر با محرمات همراه نباشد :

ابوحنیفه ومالک واحمد وبرخی از شاگردان شافعیه آنرا حرام دانسته اند واستدلالشان به آیه ی۹۰- ۹۱ سوره مائده :
(أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۹۰) إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمْ الْعَدَاوَهَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنْ الصَّلَاهِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنتَهُونَ) المائده/۹۰-۹۱٫

معنی:ای کسانی ایمان آورده اید بدانید که شراب، قمار، بت وتیرهای قرعه، پلید هستند واز عمل شیطان بشمار می رود پس از آن دوری کنید.

شیطان می خواهد با این وسایل عداوت ودشمنی در میان شما رشد دهد وشما را از یاد خدا ونماز بازدارد پس آیا خودداری نمی کنید.

قرطبی رحمه الله تعالی در تفسیر این آیه فرمودند: هر نوع بازی که عداوت ودشمنی ویا سبب قضای عبادتی گردد جزو این آیه بشمار می آید وحرام بوده.

اما علی بن ابی طالب رضی الله عنه روزی از مکانی می گذشت کسانی را دید که مشغول بازی شطرنج هستند روبه آنها کرد وگفت:

(ما هذه التماثییل التی أنتم لها عاکفون

معنی:این چه بتهایی است که شما گرد آن معتکف شده اید

نووی  رحمه الله تعالی  در مورد شطرنج گفتند:

(إن فوت به صلاه عن وقتها أو لعب بها علی عوض فهو حرام وإلا فمکروه عند الشافعی وحرام عند غیره . . ) الکبائر (۸۹-۹۰) .

معنی:اگر سبب قضای نمازی شود ویا شرط بندی باشد حرام بوده واگر این موارد در آن وجود نداشته باشد نزد شافعی کراهیت دارد ونزد علمای دیگر به هر صورتی که باشد حرام تلقی می شود.

برای کسب معلومات دقیق تر به کتاب (تحریم النرد والشطرنج والملاهی) الآجری، تحقیق محمد سعید إدریس مراجعه شود.

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین.

(سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت).