وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
مسأله‌ی دوم: آیا کسی که عطسه می‌زند و الحمد لله را فراموش می‌کند باید یادآوری شود؟
امام نووی و عده‌ای از علمای دیگر یادآوری آن را تأیید کرده و امری پسندیده دانسته‌اند. چنانچه ابراهیم تیمی، چنین کرد. همچنین مردی نزد ابن مبارک عطسه زد و الحمد لله نگفت. ابن مبارک گفت: هرگاه، شخصی عطسه زد، چه بگوید؟ آن مرد گفت: الحمد لله بگوید. در نتیجه، به او یرحمک‌الله گفت. البته این، یک رأی است.
اما رأی صحیح، این است که یادآوری، لازم نیست زیرا چنانچه بیان گردید فردی نزد نبی اکرم صلی الله علیه وسلم عطسه زد و الحمدلله نگفت. آن حضرت صلی الله علیه وسلم نه به او یرحمک‌الله گفت و نه او را یادآوری کرد[۱]. اگر یادآوری لازم می‌بود، رسول خدا صلی الله علیه وسلم این کار را می‌کرد. و این، نوعی تنبیه برای آن شخص به شمار می‌رود. پس هنگامی که شخص، خودش را از برکت الحمد لله گفتن، محروم می‌کند، باید از برکت دعا نیز محروم گردد[۲].
باید دانست که قول راجح، همین است. یهودیان نیز که در مجلس رسول خدا صلی الله علیه وسلم عطسه می‌زدند و الحمد لله می‌گفتند و آن حضرت صلی الله علیه وسلم در جواب آنان می‌گفت: «یهدیکم الله ویصلح بالکم»[۳]. یعنی خداوند شما را هدایت کند و حال شما را اصلاح نماید.
حکمت را در سخنان رسول خدا صلی الله علیه وسلم ملاحظه نمایید. یهودیان به هدایت، نیاز دارند و شایسته‌ی رحمت نیستند پس چگونه برای آنان، طلب رحمت شود در حالی که مخالف رحمت‌اند. آن‌ها قبل از اینکه مورد رحمت قرار گیرند، به هدایت نیاز دارند. لذا رسول خدا صلی الله علیه وسلم برای آنان دعای رحمت نکرد و یرحمک‌الله نگفت بلکه دعای هدایت کرد و فرمود:
«یَهْدِیکُمْ اللَّهُ وَیُصْلِحُ بَالَکُمْ».
[۱]– نگا: صحیح بخاری (۷/۱۲۵) و صحیح مسلم (۲۹۹۱).
[۲]– نگا: زادالـمعاد (۲/۴۴۲).
[۳]– ابوداود (۵۰۳۸)، ترمذی (۲۷۳۹)، احمد (۴/۴۰۰، ۴۱۱) و بخاری در الأدب الـمفرد (۹۴۰) و حاکم (۴/۲۶۸). این حدیث را ترمذی، نووی و حاکم، صحیح دانسته‌اند.