شبهه تجسیم در نزد شیخ الاسلام ابن تیمیه(۳)

فإن قیل فقد روى الخلال حدثنا العباس بن محمد الدوری حدثنا أبو داود المبارکی حدثنا حماد بن دلیل عن سفیان بن سعید عن قیس بن مسلم عن طارق بن شهاب أو عبد الرحمن بن سابط عن أبی ثعلبه الخشنی عن أبی عبیده بن الجراح عن النبی صلى الله علیه وسلم قال لما کنت لیله أسری بی رأیت ربی فی أحسن صوره … وقد ذکر القاضی أبو یعلى هذا الحدیث فی کتاب إبطال التأویل أول ما ذکر من أحادیث هذا الجنس الذی فیه رؤیته فی أحسن صوره وأثبت ذلک یقظه وتکلم علیه کما تکلم على غیره من الأخبار فأبطل التأویل إذ المتأولون کالمریسی وذویه وابن فورک ونحوه یجعلون هذا فی الیقظه ویتأولونه کمافعله المؤسس . قیل هذا الحدیث کذب موضوع على هذا الوجه بلا نزاع بین أهل العلم بالحدیث ولهذا لم یذکره الإمام أحمد فیما ذکره من أخبار هذا الباب ولا أحد من أصحابه الذین أخذوا عنه لا فیما یصححون ولا فیما عللوه  وکذلک ابن خزیمه لم یذکره لا فیما صححه ولا فیما علله ولا رووه الأئمه الذین جمعوا فی کتب السنه أحادیث الباب کابن أبی عاصم والطبرانی وابن منده وغیرهم لأنه من الموضوعات التی لا یجوز ذکرها لمن علم بها إلاّ أن یبین أنها موضوعه لقول النبی صلى الله علیه وسلم من حدث عنی بحدیث وهو یرى أنه کذب فهو أحد الکاذبین وهذا الحدیث من أبطل الباطل عن سفیان الثوری

و در صفحه ۳۱۹ می گوید کل داستان هایی که بین مردم نقل و قول می شود که پیامبر خدا را در بعضی راه های مدینه یا خارج مکه دیده یا پیشش نشسته یا معانقه و مصاحفه با خدا کرده و شبیه این حرفها که در بیداری پیامبر صلی الله علیه وسلم رخ داده و نسبت داده اند، کل آنها از دروغ ترین دروغ هایی است به اتفاق اهل علم که به رسول خدا صلی الله علیه وسلم نسبت داده شده است.

وأما ما یوجد فی کتب أخرى ویوجد عند کثیر من الشیوخ والعامه من أن النبی صلى الله علیه وسلم رأى ربه فی بعض سکک المدینه أو خارج مکه أو أنه ینزل عشیه عرفه فیعانق المشاه ویصافح الرکبان ونحو هذه الأحادیث التی فیها رؤیه النبی صلى الله علیه وسلم ربع فی الیقظه فی الأرض فکلها من أکذب الکذب على رسول الله صلى الله علیه وسلم باتفاق أهل العلم

پس از کتب و سخنان شیخ الاسلام ابن تیمیه ثابت کردیم که ایشان دیدن خداوند با چشم سر و در حین بیداری به شکل شاب أمرد و… یا احسن صوره و امثال این روایات را رد کرده و بلکه کذب و موضوع می داند،  و بلکه شیخ الاسلام ابن تیمیه تنها این مطلب را قبول دارد که رسول خدا صلی الله علیه وسلم، در خواب، خداوند را دیده است. و بیان کرده که خواب با حقیقت فرق دارد و ممکن است در خواب خداوند را دید اما آنچه در خواب دیده، هیچ گونه ارتباطی به واقعیت خداوند ندارد.

و این سخنان تنها منحصر به شیخ الاسلام ابن تیمیه نیست، بلکه بزرگان اهل سنت همانند سخن وی را گفته اند که آن احادیثی که مربوط دیدن خداوند توسط رسول خدا صلی الله علیه وسلم است، در خواب بوده است. برای مثال:
امام ذهبی در کتاب «میزان الاعتدال» جلد ۱ صفحه ۵۹۴  می‌گوید: «وهذه الرؤیه رؤیا منام إن صحت».

ترجمه: و این دیدن، رؤیایی در خواب بوده است در صورت صحت روایت.

سیوطی در کتاب «اللآلئ المصنوعه» جلد ۱ صفحه ۳۴ می گوید: «وهذا الحدیث إن حُمل على رؤیه المنام فلا إشکال»

ترجمه: و این حدیث اگر حمل شود بر دیدن در خواب، پس اشکالی بر آن نیست.

امام دارمی در کتاب «النقض على المریسی» جلد ۲ صفحه ۷۳۸  آنگاه که دباره حدیث «أتانی ربی فی أحسن صوره» صحبت می نماید، می گوید: «وإنما هذه الرؤیه کانت فی المنام، وفی المنام یمکن رؤیه الله تعالى على کل حال وفی کل صوره».

و قطعا که این دیدن در خواب بوده است، و در خواب دیدن خداوند متعال در هر حالت و در هر شکلی ممکن است.

و سخنان شیخ الاسلام در رد بر مجسمه بسیار زیاد است، برای نمونه در منهاج السنه چنین می گوید:

والمثبته أدخلوا فی ذلک من الأمور ما نفاه الله ورسوله، حتى قالوا: إنه یُرى فی الدنیا بالأبصار، ویصافَح، ویُعانق، ویَنزل إلى الأرض، وینزل عشیه عرفه راکباً على جمل أورق یعانق المشاه ویصافح الرکبان، وقال بعضهم: إنه یندم ویبکی ویحزن وعن بعضهم: أنه لحم ودم ونحو ذلک من المقالات التی تتضمن وصف الخالق جل جلاله بخصائص المخلوقین والله سبحانه منزَّهٌ عن أن یوصف بشیء من الصفات المختصه بالمخلوقین، وکل ما اختص بالمخلوق فهو صفه نقص، والله تعالى منزَّهٌ عن کل نقص ومستحق لغایه الکمال، ولیس له مِثل فی شیء من صفات الکمال، فهو منزَّهٌ عن النقص مطلقاً، ومنزَّهٌ فی الکمال أن یکون له مِثلٌ)

ترجمه: «مثبته [از مجسمه] در این مبحث اموری را وارد کرده اند که خدا ورسولش آن را نفی کرده اند، حتی گفته اند: خداود با چشم در دنیا دیده می شود و مصاحفه و معانقه می کند و به زمین نازل می شود و شب عرفه سوار بر شتر دو کاهه بر زمین نازل می شود، با پیادگان معانقه (همدیگر را در آغوش گرفتن) و با سواره ها مصاحفه ( دست دادن) می کند و بعضی از آنها گفته اند: خداوند پشیمان می شود و گریه می کند و غمگین می شود و بعضی دیگر از آنها گفته اند: خداوند از گوشت و خون درست شده و امثال این سخنانی که متضمن وصف خالق جل جلاله به خصائص مخلوقین است و خداوند پاک و منزه است از اینکه به صفتی از صفاتی که مخصوص مخلوقاتش است وصف شود و هر آنچه به مخلوق اختصاص دارد، آن صفت نقصی برای خداوند است. و خداوند متعال منزه از هر نقص است و مستحق غایت کمال می‌باشد و هیچ مثل و شبیهی  از چیزی از صفات کمال او وجود ندارد. پس او به طور مطلق از نقص پاک و منزه است و اینکه در صفات کمالش چیزی شبیه او باشد نیز منزه و پاک است».

حال چگونه صاحب چنین سخنانی را متهم به تجسیم می کنند؟ بلکه این تهمتی بزرگ و بی اساس است که دشمنان شیخ الاسلام ابن تیمیه به ایشان زده اند.