بنای مسجد نبوی و حجره‌های ازواج مطهرات

بعد از اقامت رسول اکرم  صلی الله علیه و سلم در مدینه اولین کاری که می‌بایست انجام می‌گرفت، ساختن مسجد برای عبادت و انجام فرایض دینی مسلمانان بود، تا آن زمان محل خاصی برای نماز و عبادت تعیین نشده بود. هرجا که میسر می‌شد، آن حضرت و یارانش نماز را اقامه می‌کردند^([۱]). زمینی که قرار بود مسجد نبوی در آنجا احداث شود، متعلق به بنی‌نجار بود که در آن تعدادی قبر و چند درخت خرما وجود داشت، آن حضرت  صلی الله علیه و سلم آن‌ها را به حضور طلبید و آنان درخواست نمودند تا آن قطعه زمین را صدقه کنند، ولی پیامبر  صلی الله علیه و سلم نپذیرفتند؛ آنگاه ابوایوب قیمت زمین را به آن‌ها پرداخت کرد؛ قبرها نبش شدند و زمین هموار گردید؛ نقشه مسجد پیاده شد و کار ساخت آن آغاز گردید؛ سرور کونین  صلی الله علیه و سلم نیز همدوش با یاران خود کار می‌کرد؛ اصحاب سنگ می‌آوردند و این سرود را می‌خواندند:

اللهم لا عیش إلا عیش الآخره

فاغفر الأنصار والمهاجره

آن حضرت نیز سرود فوق را با آنان زمزمه می‌کردند^([۲]).

این مسجد تصویر کاملی از ساده‌زیستی در اسلام بود، و به دور از هرگونه تکلف با دیوارهایی از خشت خام، سقفی از لیف و شاخه‌های درخت خرما و ستون‌هایی از تنۀ درخت خرما ساخته شد! قبله به سمت بیت المقدس قرار داده شد؛ ولی وقتی به دستور خداوند قبله از بیت المقدس به سوی بیت الله تغییر پیدا کرد، در قسمت شمالی مسجد، دری باز کردند. چون داخل مسجد چیزی جز خاک نبود، هنگام باران، گلِ آلوده می‌شد. یک بار صحابه از بیرون با خود سنگریزه‌هایی آورده و هریک در محل نماز خود آن‌ها را فرش کرد؛ آن حضرت  صلی الله علیه و سلم آن را پسندیدند و فرمودند: بهتر است تمام مسجد با سنگریزه‌ها فرش شود، در گوشه‌ای از مسجد، «صفه‌ای» ساخته شد که در آنجا کسانی که مکان و مأوایی نداشتند زندگی می‌کردند. پس از اینکه ساختمان مسجد نبوی تکمیل گردید، متصل با آن حجره‌هایی برای ازواج مطهرات در نظر گرفته شد، تا آن زمان فقط حضرت سوده و حضرت عایشهب به ازدواج آن حضرت درآمده بودند. از این جهت فقط دو حجره بنا گردید، بعداً که سایر ازواج شرف همسری با آن حضرت را حاصل کردند، حجره‌هایی به تعداد آنان از خشت خام و پنج حجره با چوب و لیف درخت خرما ساخته شد؛ ترتیب ساخت حجره‌ها از این قرار بود: حجره‌های ام سلمه، ام حبیبه، زینب، جویریه، میمونه و زینب بنت جحش (رضی الله عنهن)، در قسمت شمالی و حجره‌های عایشه، صفیه و سوده (رضی الله عنهن) روبروی آن‌ها قرار داشتند^([۳]).

حجره‌ها طوری با مسجد اتصال داشتند که وقتی آن حضرت در مسجد به اعتکاف می‌نشستند، سر مبارک را از مسجد بیرون می‌آوردند و ازواج مطهرات که در حجره‌ها نشسته بودند، آن را می‌شستند. طول حجره‌ها ده ذراع (حدود پنج متر) و عرض آن‌ها شش تا هفت ذراع (حدود سه تا سه و نیم متر) بود، سقف آن‌ها به قدری پایین بود که دست آدمی به آن می‌رسید، بر دروازه‌ها پرده آویزان بود^([۴])، چراغی نبود که شب‌ها در آن‌ها روشن شود، از سران و ثروتمندان انصار، حضرت سعد بن عباده، سعد بن معاذ، عماره بن حزام و ابوایوب همسایه آن حضرت بودند. آن‌ها برای آن حضرت  صلی الله علیه و سلم شیر می‌فرستادند و ایشان بر همان شیرها اکتفا می‌فرکردند. حضرت سعد بن عباده، هر شب وقت شام، ظرف بزرگی از غذا گاهی در آن خورشت که گاهی شیر و گاهی روغن وجود داشت به محضر آن حضرت می‌فرستاد^([۵]).

مادر حضرت انس «ام انس» تمام دارایی خود را به آن حضرت  صلی الله علیه و سلم اهدا کرد، پیامبر  صلی الله علیه و سلم هدیه انس را قبول کردند و سپس آن‌ها را به دایۀ خود «ام ایمن» بخشیدند و خود، زندگی در فقر و فاقه و ساده‌زیستی را ترجیح دادند.

 

 

[۱]– ابوداود، باب بناء المسجد.

[۲]– بخاری، باب المساجد، باب الهجره و باب الحج، باب البیوع، عینی ۲/ ۳۵۷ و زرقانی.

[۳]– طبقات ابن سعد، سیره نبوی /۱۶۱٫

[۴]– کیفیت حجره‌ها در ابن سعد ۸/ ۱۱ و وفاء الوفاء مفصلاً ذکر شده است.

[۵]– طبقات ابن سعد، کتاب النساء ۱۱۶٫