وجوب حج پنج شرط دارد

• اسلام: حج کافر صحیح نیست.
• عقل: حج مجنون صحیح نیست زیرا عقل شرط تکلیف است و مجنون اساساً مکلف نیست بنابراین حج برای وی واجب نیست.
• بلوغ: کودک پیش از بلوغ مکلف به حج نیست اما اگر حج را به جای آورد حجش صحیح است هر چند جایگزین حج مسلمانی [به عنوان رکن اسلام] نمی‌شود.
• آزادی: بردگی باعث اسقاط وجوب حج می‌شود، اما اگر در حال بردگی حج را به جای آورد به عنوان تطوع از وی پذیرفته می‌شود اما نزد بسیاری از اهل علم جایگزین حج [به عنوان رکن اسلام] نمی‌شود، هرچند برخی از اهل علم آن را به عنوان حج اسلام کافی می‌دانند.([۱]) اما این قولی ضعیف است و اجماع ـ چنانکه ابن المنذر می‌گوید ـ بر خلاف آن منعقد شده است.
• توانایی: این شرطی از شروط وجوب حج است، زیرا الله متعال می‌فرماید:

﴿وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَیۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَیۡهِ سَبِیلٗا﴾ [آل عمران: ۹۷].

(و برای الله حج خانه [ی کعبه] بر عهدۀ مردم است [بر] کسی که بتواند به سوی آن راه یابد).

توانایی دو نوع است: در یک نوع آن زنان و مردان مشترکند و نوع دیگر مخصوص زنان است.

نوع اول که میان مردان و زنان مشترک است، چهار مورد می‌باشد:

• توانایی تهیۀ وسیله و توشۀ سفر. وسیلۀ نقلیه هر وسیله‌ای است که انسان بر آن سوار شود مانند حیوانات یا خودرو و هواپیما و دیگر وسائل، و منظور از توشه هر چیزی است که انسان در سفر خود به آن نیاز دارد از جمله آب و غذا و دیگر چیزها.
• سلامتی بدنی.
• امنیت راه.
• باز بودن راه.

نوع دوم توانایی ویژۀ بانوان است. همانطور که بیان شد مردان و زنان در نوع اول مشترکند، اما زنان به دو شرط دیگر نیاز دارند:

• همراه بودن محرم.
• اینکه زن در عدۀ وفات نباشد.([۲])

 

 

[۱]– المغنی (۵/ ۴۴) سنن الترمذی (۳/ ۲۶۶).

[۲]– برای شرط استطاعت مراجعه نمایید به احکام القرآن ابن العربی (۱/ ۲۸۸) و «الجامع لإحکام القرآن» قرطبی (۴/ ۱۴۸) و «أضواء البیان» شنقیطی (۵/ ۷۴).